‘Niet de goedkoopste, wel de beste’

WASSENAAR – Hoe sturen we de grillige consument in de gewenste richting? En hoe gaan we met elkaar de enorme voedselverspilling te lijf? Inspirerende antwoorden daarop werden gegeven op de conferentie van de Visfederatie vorige week in Wassenaar.

Milieu-, bevolkings- en gezondheidsvraagstukken maken het noodzakelijk dat ons voedselpatroon verandert. We zouden bijvoorbeeld minder vlees moeten eten en meer vis, wat een relatief gunstige eiwitsoort is, zowel voor het milieu als voor de gezondheid. Dat lukt vooralsnog niet in Nederland. De vleesconsumptie daalt nauwelijks en de visconsumptie (gemiddeld 8,4 kilo per jaar) blijft ver achter bij die van vlees (75 kilo) en is vorig jaar zelfs iets gedaald.

Meer aandacht voor duurzaamheid staat hoog in het lijstje trends, naast gezondheid, authenticiteit en gemak. Maar als het erop aankomt is duurzaamheid niet het eerste waar de consument zich door laat leiden. Machiel Reinders, onderzoeker aan Wageningen Universiteit op het gebied van consumentengedrag en marketing: ,,De overweging duurzaamheid blijft achter bij smaak, prijs, voedselveiligheid en gezondheid.’’ En dé consument bestaat niet. Desondanks had hij toch enkele tips voor de vissector om die vaak grillige en irrationele consument te leiden naar bepaalde gewenste keuzes.

De visketen zou zich moeten richten op duidelijke doelgroepen (Reinders noemde als voorbeeld de sport) en op ‘identiteit en sociale status’, moet informatie geven en inspirerende verhalen vertellen en producten laten proeven en beschikbaar maken. Verduurzaming in de horeca (waar de visconsumptie vorig jaar wél is gestegen) kan bereikt worden door onder meer het aanbieden van kleinere porties (worden snel geaccepteerd), sturing door bepaalde keuzes standaard te maken en de op doelgroepen gerichte inrichting van de voedselomgeving. Visverwerkers kunnen door positionering en promotie de consument meer in aanraking brengen met hun producten.

Pilot

Iedereen is tegen voedselverspilling. Toch gaat wereldwijd een derde van al het voedsel verloren. In Nederland is dat volgens Karin Roosen van Stichting Samen tegen Voedselverspilling iets minder, maar toch nog een kwart, in alle schakels. Bij vlees en ook vis speelt mee dat met het tegengaan van verspilling relatief veel CO2 bespaard kan worden. De stichting van Roosen werkt samen met het bedrijfsleven aan het voorkomen, verminderen en verwaarden van voedselverspilling in de gehele voedselketen.

Aan de lijst van inmiddels 110 stakeholders kan nu ook de Visfederatie toegevoegd worden. Dit jaar start een pilot met vijf visbedrijven (Adri & Zoon, Krijn Verwijs, FishPartners, Neerlandia en Heiploeg) die aan de hand van een vast template gaan monitoren. Wageningen UR gaat de verzamelde data analyseren. De oorzaken van voedselverspilling opsporen, oplossingen bedenken, communiceren en daarmee ook gedragsverandering bij consumenten zien te realiseren is economisch heel interessant. Roosen: ,,Iedere geïnvesteerde euro in een bewezen oplossing betaalt zich 14 keer terug!’’

De beste

In zijn Nieuwjaarsrede tipte Visfederatie-voorzitter Guus Pastoor aan dat vis niet meer het goedkope volksvoedsel van weleer is en dat stringentere duurzaamheidseisen ook niet zonder kosten zijn. Pastoor: ,,Alle inspanningen die we doen om een duurzaam product te leveren moeten we over zien te brengen op de consument. We hebben bij de presentaties gezien dat die consument echter niet altijd rationeel handelt. Dus komt het er op aan dat we naast de rationele argumenten vooral sympathie en vanzelfsprekendheid opwekken. In tijden van druk op de koopkracht een flinke uitdaging. We weten dat we moeten concurreren met goedkopere eiwitten zoals kip. Als je niet de goedkoopste bent moet je zorgen dat je de beste bent!’’

De visverwerkende sector wordt steeds meer afhankelijk van grondstoffen uit andere landen dan de EU. Die ontwikkeling is al jaren gaande, en de sanering in de kottersector versnelt dit effect. Het economisch gewicht van de visketen ligt inmiddels bij de handel- en verwerkingsbedrijven. Die sector is de afgelopen jaren tegen alle stromen in blijven groeien en genereert inmiddels een exportwaarde van bijna 6 miljard euro. ,,We moeten als sector veel meer vanuit dat perspectief gaan kijken. Productie wordt bij beleidsmakers nog steeds gezien als primaire productie, maar productie is in toenemende mate alles wat er na de oogst gebeurt. Moderne consumenten, en vooral jongeren, kopen geen hele vis maar visproduct.’’

Holland

De Visfederatie gelooft in een gezamenlijke uitstraling waarin de Nederlandse sector in al z’n diversiteit naar buiten treedt. ,,Het afgelopen jaar hebben wij voor de leden verschillende handelsbeurs-activiteiten georganiseerd, samen met het Nederlands Visbureau en de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. Natuurlijk gericht op afzet, maar tegelijk altijd met een schuin oog naar mogelijke nieuwe bronnen voor grondstoffen. Daarvoor is een communicatiestrategie ontwikkeld die wij verder aan het verfijnen zijn. Het komt er eigenlijk op neer dat we één overkoepelend begrip hebben waar we vervolgens allerlei initiatieven onder kunnen hangen. Het terugkerende element is: Holland, en daar kun je allerlei zaken aan koppelen met behoud van de herkenbaarheid. We willen dit jaar samen met onze partners verder werken aan dit concept, en met alle partijen die daar interesse in hebben. Want het is ons gezamenlijke belang om seafood hoog op het verlanglijstje van de consument te krijgen, en om beleidsmakers te overtuigen ons hierin te steunen.’’

Contaminanten Database 

Als het om voedselveiligheid gaat kunnen dankzij technische ontwikkelingen steeds nieuwe stoffen (contaminanten) tegen steeds lagere concentraties gemeten worden; zware metalen, pcb’s, dioxines etc. Pastoor: ,,We vernietigen voedsel dat geen gevaar voor de volksgezondheid vormt, maar net niet voldoet aan steeds strengere normen. Voor individuele bedrijven is dit een groeiende kostenpost. Labtesten zijn duur en tijdrovend, vernietigen of retour zenden begint een maatschappelijk vraagstuk te worden. Als Visfederatie hebben wij daarom het initiatief genomen om een contaminanten-database op te zetten. Bedrijven kunnen hun testresultaten invoeren, en met de tijd zien we steeds beter per vissoort per herkomstgebied wat de risico’s zijn voor bepaalde contaminanten. Op basis daarvan kunnen de bedrijven onderbouwd hun testprotocol opstellen, en zo veel onnodige testen uitsparen. En bovenal de afnemers de borging bieden dat de producten voldoen aan alle eisen.’’

DG Trade

Pastoor over de ophanden zijnde wijzigingen in het Europees Parlement en bij de Europese Commissie: ,,Ik weet dat er vanuit de primaire sector een roep is om een visserij niet weer samen met milieu onder één commissaris te hangen. Wat ons betreft een prima idee. Maar haal alle handelszaken daar dan weg en breng die naar DG Trade. Visverwerking is onderdeel van de voedselproductie en voedselhandel. Voedselvoorziening heeft een strategische waarde, en die waarde zal groeien met de verandering van het klimaat. We hebben daar te weinig oog voor. DG Mare heeft weinig competentie vertoond op dit terrein en zit klem tussen afwegingen van primaire sector, secundaire sector en milieu.’’