Van interim naar spin in het web

URK – Vandaag is de laatste werkdag van secretaris Derk Jan Berends van de Nederlandse Vissersbond. Negentien jaar lang was hij de spin in het web van een alsmaar uitdijende visserijbelangenorganisatie. Nu vindt hij de tijd rijp voor iets anders

Zomer 2004. Derk Jan Berends was nog interim, en voorzitter Johan Nooitgedagt had voor het eerst in lange tijd een welverdiende vakantie in het buitenland genomen. Net in die omstandigheden viel de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) met groot vertoon het kantoor van de Vissersbond in Emmeloord binnen. Berends was als enige aanwezige de klos en werd onderworpen aan een heus kruisverhoor door de inspecteurs van de mededingingsautoriteit. ,,Maar ik wist nog veel te weinig van de garnalenvisserij, ik was hooguit een keertje mee geweest met een garnalenvisser. Wat nu? Ik heb toen bestuurslid Jurie van den Berg uit Urk gebeld. Die kwam meteen en heeft me gelukkig bij kunnen staan’’, vertelt Berends. ,,Dat heb ik heel erg gewaardeerd.’’

Mede door dit voorval, een schrik en een leermoment, realiseerde Berends zich wel dat hij in een ‘warme organisatie’ werkzaam was, waar men elkaar steunt, groot en klein. Dat besef werkte mee bij zijn besluit om te blijven werken voor een sector waar hij eerst toch heel erg aan moest wennen; heel divers, met veel soorten visserijen, bestuurders en organisaties, veel emotie en geschiedenis maar ook wel een beetje ‘ouderwets’.

Berends was november 2003 bij de Vissersbond gekomen als tijdelijke ondersteuning voor Nooitgedagt na vertrek van de secretaris. Een interim-klus dus. Hij kwam van de DLV Adviesgroep (landbouwvoorlichting) en was geheel blanco ten opzichte van de visserij. ,,Ik moest orde op zaken stellen op het kantoor. Dat kantoor van de Nederlandse Vissersbond in Emmeloord bestond toen uit vier dames, Johan en ik. Dat was alles.’’

Taken erbij

Dat veranderde heel snel. ,,Als secretaris van de Vissersbond doe je aan belangenbehartiging en dienstverlening. Je bent lid van het bestuur en verantwoordelijk voor de secretariële ondersteuning daarvan en van de Ledenraad, en je ziet toe op het secretariaat, inclusief dat van de PO Vissersbond en PO IJsselmeer. Toen het Productschap Vis wegviel, wat wij betreurden, kwamen er heel veel taken bij, zoals bemanningszaken, marktzaken en handelsnormen. Speciaal voor subsidieprojecten hebben we in 2007 Ursa Major Services opgericht, en daar kwam in 2009 de Coöperatieve Visserij Organisatie (CVO) bij, waarvan wij het secretariaat voeren.’’

Met het takenpakket groeide de organisatie, die nu bestaat uit 14 mensen, deels parttimers. Berends spreekt van een mooi en professioneel team, dat veel klappen op kan vangen. Het gaat dan niet alleen om de medewerkers, maar zeker ook om de bestuurders, die vaak voor hete vuren komen te staan. ,,Een sterke organisatie, die de sector kan helpen om een transitie door te maken.’’

De eerste jaren nadat hij besloten had om te blijven waren niet de makkelijkste. ,,Het waren slechte jaren voor de kottervisserij, saneringsrondes, het ledental daalde, de relaties met enkele collega-organisaties waren niet best en de NMa gaf veel onzekerheid voor de garnalenvissers. De IJsselmeervisserij stond ook flink onder druk. Het waren echt tropenjaren.’’

Door het ongeval op de bokker OD 1 in april 2005, waarbij drie opvarenden om het leven kwamen door het ontploffen van een mijn, werd hij voor het eerst echt geconfronteerd met het zware en gevaarlijke beroep dat visserman is. Het greep hem aan, maar vervulde hem ook met trots om voor zo’n sector te mogen werken.

Samen

De fusie met de PO Delta Zuid ziet hij als een van de hoogtepunten van de afgelopen jaren. ,,Dat gaat heel goed. Komend jaar worden de puntjes op de i gezet. Met de PO Rousant doen we al veel samen. Het zou goed zijn als die er ook bij komt. De samenwerking met de PO Urk is de laatste jaren sterk verbeterd. Ik denk dat dit allemaal goed is voor de Nederlandse kottervisserij.’’

Hoe moet het verder met die kottervisserij? Berends realiseert zich dat het niet goed gaat met de boomkorvisserij die ligt aan het infuus van de olieboer; door de hoge gasolieprijs onrendabel geworden. De komende jaren gaan heel lastig worden. ,,Maar doemscenario’s schetsen helpen niet. Het gaat ook met een deel van de sector wél goed; de schelpdiervisserij, de IJsselmeervissers, de flyshootvloot, de garnalenvloot en ja, ook met een aantal bokkers. De Noordzee wordt schoner en zal blijven geven. De visserij zal altijd blijven, omdat het een leverancier is van gezonde eiwitten. Het negatieve sentiment moet plaatsmaken voor perspectief op een nieuwe toekomst. Er wordt hard gewerkt aan een alternatieve fossielvrije voortstuwing, die op termijn voor een aantal schepen uitkomst zal bieden. Anderen zullen kiezen voor kleinere schepen met minder motorvermogen en lager brandstofverbruik. In het verleden kon er met minder kw’s ook een boterham worden verdiend. In Suriname kan het toch ook met maximaal 500 pk...?’’

Keerpunt IJsselmeervisserij

In 2014 werden de IJsselmeervissers geconfronteerd met een forse reductie van de schubvisvisserij. Dat was een bittere pil voor de vissers met staande netten en zegens. Twee jaar eerder waren ze al de spieringvisserij kwijtgeraakt toen de Natuurbeschermingswetvergunning bij de Raad van State sneuvelde. De spanningen tussen vissers, het PO-bestuur en andere partijen liepen hoog op. Hoe verder? ,,Uiteindelijk hebben we gekozen voor samenwerking met andere partijen, wat heeft geresulteerd in meer begrip en vertrouwen in elkaar. De vissers heeft het geen windeieren gelegd; de besommingen zijn jaar op jaar uitstekend, mede dankzij de sterk toegenomen snoekbaarsstand. Er is zeker sprake van een keerpunt, maar zorgen blijven er natuurlijk ook.”

Taken verdeeld

Berends is nu 54, woont in de bossen in ’t Harde met z’n vrouw Birgitte (adviseur in de bouwsector) en heeft twee zonen, waarvan er een momenteel werkt bij de Elburger Scheepsbemiddeling, de ander doet hogere hotelschool in Leeuwarden. ,,Ik wilde altijd graag nog eens voor mezelf beginnen, en ik denk dat dat nu nog kan. Ik wil opdrachten gaan doen als interim-manager, projectleider of als adviseur. Het liefst in het speelveld tussen visserij, agrarische sector, onderzoek en overheid. Met het team wat er nu staat bij de Vissersbond kan ik ook met een gerust hart afscheid nemen.’’

De veelheid van taken van Berends worden verdeeld over het huidige team. Jacob Snoek, al 18 jaar werkzaam bij de Vissersbond, wordt zijn opvolger als secretaris van de vereniging en de PO’s en gaat toezien op personeel en kantoor. Op financiën kom er dan wel iemand bij. Amerik Schuitemaker is inmiddels ambtelijk secretaris van de CVO geworden, Johan Nooitgedagt wordt bestuurder van de Stichting Sectorraad Visserij, Ben Scholten wordt plaatsvervangend lid van de Raad van Advies van het SFM, Emma de Boer heeft de redactie van het Weekjournaal overgenomen, Ruben van Beek houdt zich inmiddels bezig met de uitvoering van het PO IJsselmeer, Andrea Ras en Ben Scholten ondersteunen het bestuur op het gebied van bemanningszaken en Durk van Tuinen blijft zich vooral inzetten voor het internationale en nationale lobbywerk voor de visserij.

Vandaag (vrijdag) is zijn laatste werkdag. Berends woont dan in Stellendam nog een ledenvergadering bij van de afdeling Zuidwest van de PO Nederlandse Vissersbond.

Dankbaar

Derk Jan Berends: ,,Ik ben erg dankbaar voor de afgelopen jaren die ik voor de visserij heb mogen werken. Het waren voor mij leerzame jaren en ik ben blij dat ik mijn steentje heb mogen bijdragen. De goede samenwerking met anderen staat voor mij voorop. Ik heb van mijn collega Johan Nooitgedagt, het bestuur en de ledenraad de ruimte, de steun en het vertrouwen gekregen om de werkorganisatie en mijzelf te kunnen ontwikkelen. Ik verlaat een geweldig team van collega’s. De visserij heeft een vaste plek in mijn hart gekregen. Ik wens iedereen het beste toe en hopelijk tot ziens.”