Er is maar één richting: vooruit!

IJMUIDEN – Aan de visprijzen ligt het niet, ook niet aan de vangstquota. Wel aan torenhoge brandstofprijzen en toch ook tegenvallende vangsten. Tientallen kotters blijven wekelijks noodgedwongen voor de kant omdat besommingen niet opwegen tegen de onkosten. De vloot staat in de overlevings-modus. Onder dit zeldzaam zwaar gesternte vond afgelopen zaterdag op het Forteiland van IJmuiden de Nationale Kennisdag voor de Visserij plaats. Medeorganisator Tim Haasnoot van Vistikhetmaar ziet één voordeel: met de rug tegen de muur kun je alleen vooruit.

Een bont gezelschap verzamelde zich zaterdagmorgen in de bunker op Forteiland. Pakweg honderdvijfentwintig man/vrouw. Gelet op het thema velen uit de wetenschap, ook veel beleidsmakers en vertegenwoordigers van maatschappelijk organisaties. Zo’n dertig visserijvertegenwoordigers hadden zich opgegeven, maar die waren lang niet allemaal present. En wat iedereen opviel: op Anton Dekker na waren er geen vissersvoormannen van de partij. Een gemis om te netwerken. Na twee coronajaren en digitale bijeenkomsten was het ook een verademing om elkaar in groten getale weer eens in de blauwe of bruine ogen te kijken.

Nog maar vijf jaar geleden zag het er allemaal economisch zo florissant uit. De kottervloot beleefde topjaren. Het kon eigenlijk alleen maar slechter. En dat is het eerlijk gezegd ook geworden, zeker na het pulsdebacle. Tim Haasnoot zoekt en noemt voordelen: er zit vis in zee, er is vraag naar voedsel, er is ondernemerschap en… gelukkig ook een kloppend hart voor de visserijsector en visindustrie.

Toekomst

‘Toekomst Nederlandse visserij’ luidt de gewaagde titel van de eerste plenaire sessie. Goed gekozen, want dagvoorzitter Maarten Mens ondervraagt jong bloed op het podium: Katwijker Dirk Krijgsman, Wieringer Ben Scholten en Urker Kobus Post. Krijgsman doet na de visserijschool nu de Hogere Zeevaartschool en wil straks absoluut op een diepvrieshektrawler vissen. Scholten heeft gevist, deed daarna en tussendoor een HBO-studie en werkt nu bij de Nederlandse Vissersbond. Post heeft ook Hogere Zeevaartschool gedaan, is nu bij zijn vader Jurie tweede schipper op de UK 237 en als het een beetje meezit wil hij straks het visserijbedrijf voortzetten. Maar dan wel graag met een alternatief voor de boomkor. En met een schuin oog kijkt hij ook naar de Vlaamse moderniseringsgolf. Nieuwe Vlaamse bokkers gebruiken minder dan 3 ton gasolie per etmaal. Dat moet in Nederland toch ook kunnen! Zeker als de overheid ook wil. Als de jonge gasten het op het ministerie van LNV voor het zeggen zouden hebben, dan zouden ze de eerste dag gelijk een innovatiesubsidieregeling optuigen.

De grote groep splitst zich op voor bezoek aan deelsessies, waarin onderzoekers vertellen over het vissen in windparken, innovaties in vistechniek en datagericht vissen. Martin Pastoors (Pelagic Freezer-trawler Association) leidt de sessie over het belang van data voor de visserij, in zijn geval voor de trawlervisserij.

Windparken

De overheid laat niet na kansen te promoten voor het (passief) vissen in windparken. Maar zo gemakkelijk is dat niet, blijkt uit het onderzoek Win-Wind. Windparken zijn primair industriegebieden/energiecentrales op zee. Er moeten nog veel praktische, juridische en beleidsmatige hobbels worden genomen. In bestaande windparken heeft de overheid daar ook helemaal niets over te zeggen. Als de exploitant de risico’s te groot vindt gaat het feestje niet door. Ze zijn ook niet gebouwd voor medegebruik, hooguit is er ruimte voor experimenten. Voor nieuwe parken vanaf Borssele is en wordt dat anders. De overheid vindt dat beroepsvisserij daarin mogelijk moet worden, maar intern blijkt er ook sprake te zijn van discussie tussen LNV en juristen van het ministerie van Infrastructuur & Waterstaat. Van praktijktesten is het in ieder geval nog niet gekomen, beleid moet nog door LNV ontwikkeld worden. Concreet wordt gedacht aan krabbenvisserij met korven en potten. Josien Steenbergen (WMR) schetst een eerlijk beeld: visserij in windparken kan hopelijk aantrekkelijk worden voor een enkeling, maar is zeker geen compensatie voor verlies aan visgronden, en veel te kleinschalig en te beperkt om er een keten mee in de benen te houden.

Ben van der Endt woont de sessie bij, en wil best met de onderzoekers in een focusgroep meedenken over visserijmogelijkheden in windparken. Van der Endt is schipper op de garnalenkotter YE 6, en heeft ook een vergunning voor korven en fuiken in de Oosterschelde en de Voordelta. Die vergunning verhuurt hij nu aan een kreeftenvisser. De Zeeuwse visser hoort op de Kennisdag vooral veel onmogelijkheden en bezwaren tegen het vissen in windparken. Hij ziet zelf wel kansen in windparken als bijverdienste en hoopt van ganser harte dat het tij keert.

Tongquotum

Pieke Molenaar (WMR) en Anton Dekker (Jaczon) laten hun licht schijnen op het waterspraytuig als alternatief voor de verboden pulsvisserij op tong. Nee, dat tuig is nog niet operationeel en rendabel. Innovaties kosten veel tijd en geld. Maar Jaap Messemaker (KW 45) zegt na afloop dat hij optimistisch gestemd is, en dat hij er alle vertrouwen in heeft dat er een oplossing komt om ons tongquotum duurzaam op te vissen. ,,Dat gaan we toch niet opgeven, zo’n mooi productje. Volhouden, dus. Er zijn genoeg mogelijkheden, alleen hebben we er een beetje hulp bij nodig. Opgeven is ‘t leste’’, aldus Messemaker. Zijn zonen zaten intussen op zee, in de Noorse Zone. ,,Nu het daar nog mag…’’.

Onderzoekssamenwerking is het thema van de plenaire sessie na de lunch. Op de film vertelt Dirk Haasnoot (‘Wiron 6’) het samenspel met de biologen in een poging om in de toekomst te kijken te waarderen. Wetenschappers en bedrijfsleven kunnen van elkaar leren. En Haasnoot geeft toe dat het extra wetenschappelijk quotum ‘ook wel lekker’ is.

Nathalie Steins (WMR) benadrukt het grote belang van communicatie en terugkoppeling van onderzoek aan de visserijsector. Geert Hoekstra (WUR en ROC Friese Poort) hoopt dat onderzoekssamenwerking innovatie kan versnellen. Linda Planthof (Stichting De Noordzee) wil werken aan (herstel van) vertrouwen tussen maatschappelijke organisaties en vissers. ,,De ene ngo is de andere niet.’’ Marissa Giesen (ministerie van LNV) stelt dat onderzoeksamenwerking de beleidsmakers helpt. Sarah Verroen (voorzitter Hulp in Nood) doet een oproep aan de kottersector om de meerwaarde van onderzoekssamenwerking te blijven zien. Concreet: weer een eigen wetenschapper in dienst te nemen, net als de pelagische sector. Verroen geloof sterk in oplossingen, bijvoorbeeld voor de stikstofproblematiek voor de kustvloot in Natura 2000-wateren.

Vissenwelzijn

‘Marktgericht ondernemen’ gaat onder andere over vissenwelzijn. Vissenbescherming is daarom present. Niet echt een thema dat breed leeft in de sector, maar er wordt wel degelijk onderzoek naar gedaan. In Wageningen staat een nieuw prototype van een bedwelmingsapparaat voor tarbot en schol. Bij dat onderzoek is ook Hendrik Kramer van de MDV 2 betrokken. Kramer moest zaterdag echter verstek laten gaan. De Urker schipper was aan het vissen.

Samen met Marloes Kraan (Wageningen Economic Research) leidde de Urker wethouder Nathanaël Middelkoop de sessie ‘Vissers centraal in het beleid’. Aanleiding is de grote impact-studie waartoe het ministerie van LNV opdracht heeft gegeven: onderzoek naar de sociaal-economische gevolgen van het beleid voor vissers, hun gezinnen en visserijgemeenschappen. ,,Regelgeving raakt mensen’’, aldus Middelkoop, die ook aandacht wil vragen voor veiligheid en arbo-omstandigheden, juist om het vissersvak aantrekkelijk te houden voor een nieuwe generatie.

Waterstof

‘Ontwikkeling in schepen’ trekt veel belangstelling in de bunker, maar blijft onder leiding van het MARIN hangen in veel theorie. Scheelt het als een kotter zelf met wind en zon energie aan boord opwekt?, luidt een vraag van Koos Boersen (TX 94). Niet echt, hoewel alle beetjes kunnen helpen. De stelling werd geponeerd dat over twintig jaar er geen vis meer wordt gevangen door een kotter met een dieselmotor. Waterstof wordt veel als alternatief genoemd. Maar waar halen we dat massaal vandaan als alleman daarop zou overstappen, vraagt Corrie Nagel (HA 31) zich hardop af. Er blijven ook vragen open over de kostprijs van waterstof en de energie die juist verloren gaat bij het maken van die waterstof. Duidelijk is wel dat het terugdringen van emissies steeds belangrijker gaat worden en dat waterstof daarbij helpt.

Innovatiemanager Frans Veenstra zegt gelukkig regelmatig op zaterdagen te worden gebeld door vissers met toekomstplannen met vragen waaraan een duurzame kotter moet voldoen. Veenstra werkt aan een triple zero ontwerp voor een groene visserijtoekomst. Wat hem betreft moeten kotters straks met een batterijpakket aan boord op de Doggersbank kunnen laden.

Verander mee!

Dagvoorzitter Maarten Mens geeft het laatste woord aan maritiem historicus Frits Loomeijer. Voor wie er troost uit kan putten: historisch gezien moet het meestal eerst minder worden, voordat het beter wordt. Loomeijer proeft op deze Kennisdag een beweging, zeker na de door Job Schot (Z 201) onthulde visie van Eendracht Maakt Kracht. Wat Loomeijer betreft is er maar één weg: niet naar de muur gekeerd, maar vooruit.

Dat gezegd hebbende vraagt Loomeijer zich wel af of iedereen wel die muur ziet staan. ,,Hoe zit het met de mensen die hier niet zijn? Daar maak ik me wel zorgen over. Is voor hen de muur nog niet hard genoeg? Let wel: zo langzamerhand is de visserij een hele kleine sector geworden, nationaal stelt het economisch gezien geen donder voor. Al eerder heb ik gezegd en geadviseerd: maak vrienden en werk samen, met de maritieme wereld én met de handel, die ik hier allebei overigens ook mis. Dus als visindustrie. Bekijk het breder, dan zie je een ongekende groeimarkt en dan heb je met een miljardenomzet iets in de melk te brokkelen. Marges zijn ongekend hoog. Overigens: de visserijsector is niet zielig en hoeft dat ook niet te doen. Nee, wat er aan de hand is is dat de wereld verandert en blijft veranderen. Mijn boodschap is ook: verander mee!’’