Niet gelukt, maar veel geleerd

WIERINGEN – Het is en blijft een schitterend idee: leegstaande kassen in de zomer gebruiken voor het laten opgroeien van kleine wolhandkrab tot marktrijp product. Binnenvisser/handelaar Teun Barelds heeft het geprobeerd, maar het is niet gelukt. De zo gewilde wolhandkrab blijkt een lastige klant in de kweekbakken. Toch wil Barelds niet spreken van een mislukt project. ,,We hebben veel geleerd.’’

Het wolhandkrabseizoen in China staat weer voor de deur. Traditioneel wordt de krab daar gegeten van september tot in december. Het grootste deel van het aanbod in China/Hong Kong is opgekweekte wolhandkrab. De Aziatische markt voor de wildgevangen Nederlandse (en Duitse) wolhandkrab is veelbelovend. Waar vroeger de krab vooral een plaag was voor de Nederlandse binnenvissers worden er nu door de handel goede tot zeer goede prijzen betaald. Soms zelfs tot 30 euro de kilo. ,,Dat is natuurlijk niet realistisch meer, maar alleen om de visserman te paaien’’, vindt Barelds.

De mogelijkheden om wolhandkrab te vangen in Nederlandse wateren nemen echter om diverse redenen (gesloten aaltijd, dioxineproblematiek) eerder af dan toe. In Azië worden verschillende soorten krab, en ook wolhandkrab, in aquacultuursystemen geproduceerd. Zou dat ook in Nederland kunnen? Teun Barelds is als Wieringer bekend met het fenomeen bolbroeikassen, die in de zomer leeg staan. Met financiële steun in het kader van de subsidieregeling Innovatie in de visketen heeft Barelds onderzocht of het technisch mogelijk en financieel haalbaar is om in bestaande kassen met bestaande bakkensystemen kleine wolhandkrab op te kweken tot marktrijpe krab van tenminste 150 gram.

Dakpannen
In China is wolhandkrab een echte delicatesse. De poten worden leeggehaald, het zachte binnenste van de romp wordt ook gegeten.Barelds ging voortvarend aan de slag. De firma Crijns in Middenmeer stelde de tulpenbroeikas beschikbaar voor het haalbaarheidsonderzoek. Er werden twee systemen met elk zes bassins geïnstalleerd: met hemelwater en met IJsselmeerwater (per tankwagen aangevoerd). In mei vorig jaar werden de eerste krabben uitgezet in de systemen. Wolhandkrabben uit ‘veilige’ Nederlandse wateren. Het voer bestond uit een combinatie van vis, vruchten, groentes en pellets. In de bassins werden dakpannen gelegd waaronder de krabben konden schuilen als zij de behoefte kregen om te verschalen.
Hoewel de krabben goed en veel aten en de sterfte de eerste weken te verwaarlozen was, begon de sterfte daarna enorm toe te nemen. Met name in de bakken met hemelwater (opgevangen regenwater), waardoor voor Barelds in ieder geval duidelijk is dat dit absoluut geen geschikt water is om krab in te kweken. Krabben moeten verschalen om te kunnen groeien, het uiteindelijke doel van het opkweken, maar dat is in de kassen niet gelukt. Geen enkele krab heeft zich verschaald.

Tenslotte bleken de krabben enorme vervuilers. Zowel in bakken met weinig (vijf per vierkante meter) als met veel krabben (30 en meer) was de vervuiling door uitwerpselen bijzonder groot. De bassins moesten soms twee keer per week helemaal schoongemaakt worden, wat het kweekproces waarschijnlijk verstoord heeft, en nog konden de filters het niet aan.
Een factor die mogelijk ook een rol heeft gespeeld is ‘stress’ onder de krabben. Barelds: ,,Een krab schijnt een stresshormoon af te scheiden, dat zich ophoopt in het systeem. Teveel van dit hormoon in het systeem kan eetstoornis en uiteindelijk sterfte veroorzaken.’’ Het probleem is volgens Barelds ook bekend bij handelaren in andere schaaldieren die deze dieren (tijdelijk) opslaan. ,,Er is geen nader onderzoek gedaan naar deze component met betrekking tot aanwezigheid, samenstelling en concentratie. Dat zou iets voor een vervolgproject kunnen zijn.’’

Dichtheid
In China is wolhandkrab een echte delicatesse. De poten worden leeggehaald, het zachte binnenste van de romp wordt ook gegeten.In het eindrapport, dat opgesteld is met de hulp van InnoPartner en deze maand wordt aangeboden aan de subsidieverleners, wordt geconcludeerd dat het kweken van wolhandkrab in bassins in principe niet zo moeilijk lijkt te realiseren. In het project is veel geleerd over een aantal belangrijke variabelen:
-de waterkwaliteit (IJsselmeerwater is beter dan hemelwater)
-de temperatuur (12-20°C)
-zuurstofgehalte (regelmatig beluchten)
-dichtheid van de krabben (enkele ex per vierkante meter)
-schuilmogelijkheden om te verschalen (dakpannen)
-voedselaanbod.

Dat het in dit haalbaarheidsproject niet gelukt is om de krab in gewicht te laten vermeerderen komt door een te hoge dichtheid aan krabben in de kweekbakken, het uitblijven van verschalen en daardoor van groei, en de mogelijke aanwezigheid van stresshormoon in het water waardoor de krab niet meer eet. Bij zuivering van het water wordt deze stof mogelijk niet verwijderd.
Barelds kijkt terug op een drukke tijd en een in alle opzichten enerverend project, inclusief China-reis. ,,Het is zeker geen verloren tijd geweest. Het is niet gelukt een lekker vetlaagje op de krabben te krijgen, maar we hebben wel enkele conclusies kunnen trekken. De vraag hoe nu verder kan alleen door verder onderzoek beantwoord worden.’’ Als handelaar in onder meer wolhandkrab kan Barelds sowieso met zijn bevindingen verder aan de slag.

Teun Barelds is beroepsvisser vanaf 1976. Hij viste tot 2005 op het IJsselmeer, onder meer met de voormalige ‘palingkotter’ WR 173. Momenteel vist Barelds op het Amstelmeer en Balgzandkanaal op paling en snoekbaars, en in de wintermaanden ook brasem en voorn. Daarnaast is hij ook vishandelaar, en handelt onder andere in wolhandkrab.

Naar China/Hong Kong
Tijdens het bezoek aan China werd ook de universiteit van Shanghai bezocht, die eigen proefkwekerijen heeft voor wolhandkrab. Geheel links Rob Janssens van InnoPartner. Teun Barelds is tweede van rechts.Wat is er allemaal gaande in China met de wolhandkrab? Hoe doen ze het daar met de opkweek? Zijn er kansen voor Nederlandse export? Teun Barelds wilde het met eigen ogen zien en toog naar China, samen met Chinees restauranteigenaar (en tolk) Kelvin Lam en Rob Janssens van InnoPartner. Deze reis werd mede mogelijk gemaakt door het subsidieprogramma Investering in duurzame visserij.
Tijdens het krabseizoen zijn de krabben overal in Shanghai op straathoeken en in drukke markten te vinden. De krabben zijn ook zeer populair in Hong Kong. Ze worden daarnaast geëxporteerd naar onder andere Taiwan, Zuid-Korea en Singapore. Het zijn populaire relatiegeschenken. De prijzen stijgen jaarlijks nog. Hoe groter de krab hoe duurder, waarbij bedacht moet worden dat de krabben maximaal twee jaar oud worden en zelden zwaarder dan 250 gram.
De krabben van het Yangcheng Meer (ten noordwesten van Shanghai) zijn de populairste krabben in China. Zij worden op trek gevangen door lokale vissers. Het gaat hier slechts om ongeveer 1.500 ton. Dat is niets vergeleken met de aantallen uit de aquacultuur: 570.000 ton. Bijna alle aanbod is dus kweek, en de wildvang staat onder druk.
Omdat de meren waarin gekweekt wordt (na opkweek van larven binnenshuis) steeds vervuilder raken neemt de kwaliteit van het kweekproduct af. De kwaliteit neemt ook af door gesjoemel met kruisingen, injectie van krab met water of veelvuldig gebruik van antibiotica en groeihormonen. Chinezen zijn wel druk bezig een duurzamer kweekmodel te ontwikkelen.

Aantrekkelijke markt
Proefkwekerij van wolhandkrab van de universiteit van Shanghai.Met wildvang onder druk en kwaliteitsproblemen bij de kweek lijkt het logisch dat er in China een markt is voor de kwalitatief hoogwaardig, wildgevangen wolhandkrab uit Nederland. Onze exoot is bovendien de ‘echte’ Chinese wolhandkrab. Ook kwekers zijn daarom erg geïnteresseerd in deze ‘Nederlandse’ soort.
Vanuit Europees/Nederlands oogpunt is de Chinese markt zeer aantrekkelijk door de (zeer) hoge prijzen die er betaald worden in China voor goede wolhandkrab. De Nederlandse delegatie heeft in Shanghai en Hong Kong gesproken met diverse potentiële afnemers, en zelfs met drie potentiële Chinese handelaren die willen samenwerken bij de import van wilde krab uit Nederland.
Probleem hierbij is wel dat de import van niet-Chinese krab naar China vanuit de autoriteiten niet is toegestaan. Mogelijk kan de markt via Hongkong ontwikkeld worden, waar veel minder handelsbeperkingen gelden.