Niet de juiste man voor kabinetsbeleid
AlgemeenDEN HAAG – Henk Staghouwer is maandagavond opgestapt als minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. En visserij, voegde Staghouwer er zelf aan toe. Staghouwer was vriendelijk, begripvol, had mooie woorden, maar was niet daadkrachtig in het kabinet.
Het beloofde veel toen de Groninger gedeputeerde Staghouwer in januari dit jaar als nieuwe minister werd benoemd en het stokje overnam van Carola Schouten. Hij kende de visserijsector al, zeker die vanuit Lauwersoog. Staghouwer zei op zijn eerste werkdag uit eigen ervaring goed te begrijpen wat ondernemers nodig hebben: toekomstperspectief.
Staghouwer heeft de belofte en verwachtingen echter niet kunnen waarmaken. Daarover klinkt teleurstelling. De woorden waren mooi, maar de daden bleven uit. Veel vissers én bestuurders zijn teleurgesteld. Een aangenomen Kamermotie voor steun aan de visserijsector – ingediend door zijn eigen partijgenoot Pieter Grinwis (ChristenUnie) – werd niet uitgevoerd.
Een dieptepunt is de discussie rond de saneringsregeling, die eindelijk op 22 juli werd openbaar gemaakt. Tot grote schrik bleek dat ondernemers die wilden saneren hun vangstcontingenten ook kwijt zijn. Hoezo perspectief bieden? Hoezo niet alleen de omvang, maar ook de aard van de vissersvloot aanpassen aan de veranderende Noordzee. Waar blijven de bij herhaling toegezegde miljoenen voor innovatie?
Zelden schreven visserijbestuurders zo’n pissige brief aan een minister als vorige week, met een ultieme poging om de saneringsregeling bij te stellen en alsnog perspectief te bieden aan ondernemers met plannen om na sanering van hun onrendabel geworden bokker een duurzaam geacht schip in de vaart te brengen. Ongekend scherp geformuleerd. De producentenorganisaties voelen zich beetgenomen door Staghouwer en zijn LNV-staf. ,,Wij vragen om te stoppen met het een te zeggen en het ander te doen. Wij verdienen het niet zo behandeld te worden.’’
Vrijdagmiddag vergaderden Europarlementariërs en visserijbestuurders met Staghouwer in Houten, het zogeheten Strategisch Europees Visserij Overleg. Voorzitter Peter van Dalen drong bij zijn partijgenoot aan om de visserij ‘schwung’ te geven en in Europa op te komen voor de Nederlandse visserij. Bijvoorbeeld door te werken aan een relatie met de Fransen. En door in navolging van andere lidstaten ook steun te geven. ,,Kom op, Henk!’’
Buiten de visserijorganisaties om ging Staghouwer zaterdagmorgen in gesprek met zeven noordelijke garnalenvissers in Lauwersoog. Lauwersoog speelt een belangrijke rol in het denken van Staghouwer over visserij. Hij had ook regelmatig app-contact met vissers uit die thuishaven. Ook over de saneringsregeling bijvoorbeeld, waarbij het innemen van rechten trouwens nadrukkelijk werd afgeraden. Natuurlijk ging het zaterdag ook over steunmaatregelen, die Duitse collega-garnalenvissers op dezelfde visgronden wél krijgen. Nederlanders dus niet.
Staghouwer liet zich in het hart kijken. Hij vertrouwde de vissers toe als LNV-minister zelf wel te willen en er nog steeds aan trekt, maar bij die poging gedwarsboomd wordt door collega-ministers in het kabinet. Een kabinetsmeerderheid wil geen bedrijven ondersteunen die zware hinder ondervinden van energieprijzen die door het dak zijn gegaan. Blijkbaar ook niet als Brussel daar expliciet voor de visserij ruimte voor maakt. Dagboekschrijver Henk Buitjes noteerde het, met medeweten van Staghouwer. Hoe zou die openbaring in Den Haag vallen?
Uit agrarische hoek klonk maandag na het aftreden van Staghouwer het commentaar dat de aimabele Groninger in het kabinet Rutte 4 een onmogelijke taak was toebedeeld, namelijk perspectief bieden voor boeren (en ook vissers) tegen het eigen kabinetsbeleid in. De spijker op zijn kop. Want dat beleid laat zich vertalen als afbraakbeleid voor Nederlandse voedselproducenten ter land en ter zee. In januari werd Staghouwer vanuit Groningen naar Den Haag geroepen voor uitvoering van het regeerakkoord en kabinetsbeleid. Afgelopen weekend kwam hij tot de conclusie dat hij daarvoor niet de juiste man is.
Commentaren
Voorzitter Albert Jan Maat van NetVISwerk vindt het triest dat het zo eindigt en vindt het ook een moedig besluit van Staghouwer. ,,Binnen het coalitieakkoord heeft hij niet uit de voeten gekund. Hij moest het onmogelijke mogelijk maken en wilde zo niet verder. Misschien had hij wel eerder die conclusie moeten trekken.’’
Maat kent Staghouwer al langer en had een goed contact met hem. ,,Mijn zoons zijn groot geworden door zijn brood’’, aldus Maat in een persoonlijke noot, verwijzend naar de bakkerijen die Staghouwer ooit bestierde.
Geert Meun (VisNed) ,,Het opstappen van minister Staghouwer is vanzelfsprekend een drama, eerst en vooral voor hemzelf, immers hiervoor ben je niet negen maanden geleden uit Groningen gekomen. Maar gezien wat er allemaal speelt geldt voor boeren, tuinders en vissers dat het opstappen vooral negatieve gevolgen zal hebben, het zal ongetwijfeld tot vertraging leiden van belangrijke dossiers die heel snel een oplossing nodig hebben. Maar kennelijk was de druk zo groot, dat zelfs niet gewacht kon worden op het advies van Remkes over de crisis rond stikstof, dat is heel opmerkelijk.
Ik hoop maar niet dat het opstappen verband houdt met de uitvoering van het regeerakkoord, lees D66-agenda rond voedselproductie. Dat Staghouwer misschien teveel empathie toonde met de boerensector en niet op kon tegen de hardliners, zoals minister Van der Wal? Als hijzelf tot de conclusie komt dat hij niet de juiste man op de juiste plaats is, moet je daarvoor respect hebben.
Wij hebben de laatste tijd, rond de introductie van de saneringsregeling, intensief gesproken met Staghouwer en daarin moesten we ook constateren dat de minister een vriendelijke man is maar niet echt krachtdadig overkomt. Hij sprak steeds over het bieden van zekerheid en een stabiele toekomst voor de visserijsector, maar juist uit zijn recente besluiten rond de saneringsregeling creëert hij alleen maar ongelijkheid en onzekerheid, ook voor de toekomst van bedrijven die graag door willen.
Ook de urgentie rond de innovatieagenda was niet waar te nemen. Er liggen vele tientallen miljoenen subsidie, maar er is dit jaar nog geen euro besteed terwijl er goede innovatieve plannen zat zijn. Daarnaast zijn we nog steeds in afwachting van belangrijke zaken zoals de stillig- en liquiditeitsregeling.
Hetzelfde geldt voor de Overbruggingsregeling brandstofcrises. Ten aanzien van het laatstgenoemde punt ligt er een toezegging dat 5 september een besluit genomen zou worden, maar ook dat is niet waargemaakt. Kortom; er moet heel snel een opvolger komen, die vooral heel snel en krachtig zaken oppakt. De sector staat nog steeds in brand en de nieuwe minister zal ervoor moeten zorgen dat niet nagenoeg de hele vloot richting sanering en sloop gedirigeerd wordt.”
Vicevoorzitter Anton Dekker van de Nederlandse Vissersbond zegt dat hij het over de inhoud van het visserijbeleid, zeker over de invulling van de saneringsregeling, niet eens was met Staghouwer, maar vindt ook dat Staghouwer was opgezadeld met ‘niet het allermakkelijkste dossier’. ,,Voor hem als mens is het triest, en we wensen hem het allerbeste.’’
De PFA bij monde van voorzitter Tim Heddema bedankt Henk Staghouwer voor zijn interesse in de pelagische visserij. ,,Helaas zijn er tijdens zijn ministerschap te veel beslissingen gemaakt die voor de Nederlandse visserijsector al dan niet bewust slecht uitpakken, te weinig onderbouwd zijn en zonder de beloofde consultatie en transparantie tot stand zijn gekomen’’, aldus Heddema. Naar de toekomst toe: ,,Het is nu zaak dat LNV onder de tijdelijke aanvoering van Carola Schouten en onder de nieuwe vaste minister eindelijk de daad bij het woord voegt en aan de slag gaat met en voor degenen die duurzame toekomstplannen hebben gemaakt. De nieuwe minister moet zich ook internationaal weer een echte ‘minister van visserij’ tonen, met name richting EU-Commissaris Sinkevicius, die wel anti-visserij lijkt, en gezien de bedreigingen die volgen uit het moeizame gezamenlijke beheer met landen als Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk.’’
Verklaring Staghouwer: ,,Toen ik aantrad als minister wist ik dat we voor enorme opgaven staan in de land- en tuinbouw en in de visserij. Dat het nodig is om met de sector naar de toekomst te kijken. Om werk te maken van een nieuw perspectief. Boeren en vissers hebben zekerheid nodig over waar het met de sector heengaat, zodat ze kunnen investeren en ondernemen. En als voormalig ondernemer voel ik dat met ze mee.
Ik ben begin dit jaar dan ook vanuit Groningen naar Den Haag gekomen om vanuit die gedrevenheid, gezamenlijk met alle partijen in de landbouw en de visserij, werk te maken van de enorme opgaven waar we voor staan en om met elkaar de omslag naar kringlooplandbouw te maken.
Dat die opgaven groot zijn, is duidelijk. Ik heb mezelf de vraag gesteld: ben ik de juiste persoon om als minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit leiding te geven aan de grote opgaven die er liggen? Ik ben zelf afgelopen weekend tot de conclusie gekomen dat ik die persoon niet ben. Ik treed om deze reden terug als minister. Ik wens mijn opvolger samen met de toegewijde mensen van het ministerie het allerbeste toe.’’