Kabinet verdubbelt productie windenergie op zee – extra geld voor aanpassing vloot
Meer visbestekken sneller kwijt
DEN HAAG - Het kabinet wijst drie nieuwe gebieden voor windparken op zee aan en bevestigt twee al eerder aangewezen gebieden, samen goed voor 10,7 gigawatt (GW) windenergie. Met deze vijf gebieden wordt de totale geplande Nederlandse capaciteit voor energie van wind op zee verdubbeld tot ongeveer 21 gigawatt rond 2030.
De nieuwe gebieden, onderdeel van het Programma Noordzee, liggen ten noorden en noordwesten van het land. Het kabinet besluit deze zomer waar de windparken precies komen binnen de aangewezen gebieden in de Routekaart 2030+.
Noordzeeoverleg
Vissers reageren geschokt op het kabinetsbesluit. Ketelgat, Lange Gat et cetera ook weg, klinkt het vanaf zee over de verloren visbestekken. De Texelse vissersvoorman Maarten Drijver noemt de komst van de nieuwe windparken dramatisch voor de visserij.
Drijver zit namens de Noordkop-PO's in het Noordzeeoverleg, maar heeft zijn zetel vorige maand ter beschikking gesteld. Hij zegt dat de plannen voor verdubbeling al eerder in werkgroepen van het Noordzeeoverleg zijn besproken, toen de visserij daar niet aan tafel zat. In januari stond de vaststelling op de agenda. Drijver: ,,Gedurende onze afwezigheid is de ambitie van de kant van de windenergie duidelijk doorgezet, zonder dat er tegengas is gegeven. Voor het vissersbelang zaten toen alleen LNV-ambtenaren aan tafel. Wij hebben namens de Noordkop-PO’s nog wel een zienswijze op die plannen ingediend, maar de triomfantelijke woorden van minister Rob Jetten afgelopen week maken duidelijk dat onze bezwaren zonder resultaat zijn geweest."
In het Noordzeeakkoord is twee jaar geleden afgesproken dat grondig onderzocht zou worden om de al geplande ruimte voor windparken in het zuidelijk deel van de Noordzee open te houden en eerder te beginnen met de bouw van windparken noordelijk. In het Noordzeeakkoord staat dat er naast een zoektocht naar alternatieve gebieden nieuwe windergiegebieden komen voor ten minste 20-40 GW. ,,Eerst de dreiging en nu de oorlog in Oekraïne versnellen dit proces. Dat kun je op je klompen aanvullen. Nederland wil nu zo snel mogelijk minder afhankelijk worden van energie uit Rusland’’, stelt Drijver vast.
Mijlpaal
Minister Jetten voor Klimaat en Energie noemt de verdubbeling een belangrijke mijlpaal. Over tien jaar moet windenergie op zee de grootste bron van elektriciteit zijn. Volgens Jetten is bij het aanwijzen van de windenergiegebieden zorgvuldig gekeken naar de andere belangen op de Noordzee, en de minister noemt daarbij ook de visserij.
Het kabinet stelt voor om het Klimaatfonds in te zetten om een deel van de uitgaven te bekostigen. Het gaat hierbij om een bedrag van 1,69 miljard euro. Dit is onderdeel van de uitwerking van het Klimaatfonds, die het kabinet voor de zomer aan de Tweede Kamer stuurt. Het gaat dan onder andere om geld voor scheepvaartveiligheid, verduurzaming en aanpassing van de visserijsector, versterking en bescherming van het Noordzee-ecosysteem en ruimtelijke inpassing van de stroomaansluiting op land.
Wat betreft het geld volgt voor de zomer na besluitvorming in de ministerraad daarover nog een Kamerbrief met meer uitleg. Voor wat betreft de visserij zegt een woordvoerder van LNV dat er extra geld komt bovenop het budget van 119 miljoen euro zoals eerder afgesproken in het Noordzeeakkoord om de kottervloot aan te passen.
De drie nieuwe windenergiegebieden hebben de volgende namen gekregen: Nederwiek, Lagelander en Doordewind. De namen zijn voortgekomen uit een namenwedstrijd waar bijna 6000 mensen aan hebben meegedaan. De andere twee herbevestigde gebieden zijn het noordelijk deel van IJmuiden Ver en het zuidelijk deel van Hollandse Kust (west).
Programma Noordzee
Aan de Tweede Kamer werd vorige week het Programma Noordzee (PNZ) 2022-2027 aangeboden, een 164 pagina’s tellende beleidsdocument over de nationale en internationale kaders en randvoorwaarden voor ruimtelijk gebruik van de Noordzee. Daarin wordt duidelijk gesteld dar de visserijsector extra onder druk komt te staan door windparken en het sluiten van beschermde gebieden voor bodemberoerende visserij, het Europese pulsverbod en de gevolgen van Brexit. ,,Deze ontwikkelingen dwingen tot een transitie die diep ingrijpt in het karakter van de visserijsector en in de sociaaleconomische structuur van de visserijgemeenschappen.’’
Over de windparken op zee staat in dit programma dat Hollandse Kust (noordwest en zuidwest) zijn geschrapt als windenergiegebieden vanwege de belangen van visserij, natuur en scheepvaart. Noord Hinder is opgeheven als windenergiegebied. De zuidelijke begrenzing van het windenergiegebied IJmuiden Ver is aangepast vanwege de aanwijzing van de Bruine Bank als Vogelrichtlijngebied. De begrenzing van Hollandse Kust (west) is aangepast langs de omliggende scheepvaartroutes. Voorafgaand aan het nemen van kavelbesluiten moet de ecologische ruimte zijn aangetoond.
Visserij wordt meer dan driehonderd keer genoemd in het Programma Noordzee 2022-2027. Enkele passages:
• De ambitie van een vitale, duurzaam opererende sector bij afnemend ruimtebeslag vraagt om heroriëntatie en uiteindelijk herstructurering van de vissersvloot. Dat is niet alleen een ecologische noodzaak en een (bedrijfs)economische realiteit, maar ook een sociale eis vanuit de visserijgemeenschappen. Daarnaast zijn er steeds meer ideeën voor alternatieve manieren van voedselproductie op zee (aquacultuur) die ruimte vragen op de Noordzee.
• De visserij, de toenemende CO2-concentraties in lucht en water en de (daarmee samenhangende) klimaatverandering, versnelde zeespiegelstijging, verschuivingen in de samenstelling van fytoplankton en zoöplankton en de verzuring van het zeewater, veroorzaken cumulatief een permanente druk op het ecosysteem. De grootschalige bouw van windparken om aan de mondiale klimaat- en CO2-reductieafspraken te voldoen, brengt daarbovenop nog meer drukfactoren met zich mee, wat reden geeft tot extra zorg. De grootste potentiële knelpunten doen zich voor in relatie tot zeezoogdieren (bruinvissen), vogels en vleermuizen. Heien tijdens de aanleg van windparken kan bruinvissen verstoren en ertoe leiden dat ze gebieden gaan mijden. Windparken die in bedrijf zijn, vormen een barrière voor vogels en vleermuizen. Ze storen de dieren op hun trekroutes en botsingen met de rotorbladen kunnen verwondingen veroorzaken of dodelijk zijn. Verder zijn er kennisvragen over de effecten op haaien en roggen van elektromagnetische velden rond kabels, over onderwatergeluid in operationele windparken, over het cumulatieve effect van de windparken op golfpatronen en zeestromingen en op de fysiologie van het voedselweb als geheel.
• Mede vanuit het EMFAF-budget stelt het kabinet innovatiesubsidies beschikbaar om het verduurzamen van de visserij te stimuleren. Specifieke en prioritaire doelen zijn bijvoorbeeld de ontwikkeling van nieuw en selectiever tuig voor de visserij op tong, en aanpassing van de vloot met schepen die in alle opzichten duurzamer zijn en flexibeler zijn in te zetten.
• De visserijsector werkt met steun van LNV aan een alternatief voor de aandrijving van schepen, zoals hybride voortstuwingssystemen en aan de ontwikkeling van een zero-impact kotter. Nieuwe ontwikkelingen op het gebied van duurzame vistuigen en de zero-impact kotter staan nog in de kinderschoenen.
• In het programma van maatregelen van de Kaderrichtlijn Mariene Strategie is een maatregel opgenomen om gebruik van milieuvriendelijke alternatieven te stimuleren en te streven naar een uitfasering van conventioneel vispluis. Er is niet één ultieme alternatieve oplossing die voldoet aan alle wensen, maar al naar gelang de situatie zijn één of meerdere oplossingen gevonden voor verschillende typen visserij en visgronden. Ook komt er vanuit de Single Use Plastics richtlijn een uitgebreide producenten verantwoordelijkheid (UPV) voor plastichoudend vistuig.
• De gevolgen van de snelle klimaatverandering geven een tweeledig beeld. Doelsoorten onder de commerciële vissoorten migreren naar het noorden of naar diepere delen van de Noordzee. Verschillende doelsoorten verlaten dus de huidige visserijgebieden. Tegelijkertijd trekken (nieuwe) soorten vanuit Het Kanaal de Nederlandse Noordzee binnen. Sommige van deze soorten zijn niet gequoteerd en misschien commercieel interessant. Deze soorten kunnen mogelijk worden gevangen met methoden die minder bodemberoering tot gevolg hebben dan de huidige visserij in de zuidelijke Noordzee.
• Windparken bieden ruimte en mogelijkheden voor de ontwikkeling van aquacultuur. Hier zijn kansen voor de kweek van zeewier en schelpdieren als mosselen en platte oesters, en voor de niet-bodemberoerende vangst van vissen, bepaalde soorten krabben, kreeften en inktvissen41. De maatschappelijke belangstelling voor dit medegebruik is bijzonder groot, hoewel nog niet voor alle pilots en ideeën verdienmodellen zijn ontwikkeld. Binnen het Prinses Amalia Windpark wordt geëxperimenteerd met de ecologische, economische en technische haalbaarheid van visserij met korven op krabben en kreeften. In de Voordelta wordt een pilot ontwikkeld voor de kweek van schelpdieren.