Kennisdossier Klimaatverandering online
Effecten klimaatverandering
op de zee en visbestanden
Vistikhetmaar.nl is het platform voor kennisuitwisseling in de visserij. Op deze website worden dossiers bijgehouden over actuele thema’s in de visserij en lesmateriaal voor het vak visserijkunde. Vistikhetmaar.nl is eigendom van de Sectorraad Visserij, waarin vertegenwoordigd zijn: Redersvereniging voor de Zeevisserij, VisNed, Nederlandse Vissersbond en CNV Vakmensen. Dankzij Europese subsidie uit het EFMZV-fonds kan het kennisplatform uitgebouwd worden. In een eigen rubriek communiceert projectleider Tim Haasnoot.
UTRECHT - Het thema klimaatverandering krijgt enorm veel aandacht. Wereldwijd zien we allerlei effecten van een stijgende gemiddelde temperatuur op aarde. Zo is ook een duidelijk effect te zien op de zee en alles wat in die zee leeft. Ook vissers hebben over de afgelopen jaren verschuivingen gezien in de soorten die ze vangen en in de vangstgebieden. Maar wat zijn precies de effecten van klimaatverandering voor de zee? En welke gevolgen gaan deze effecten hebben voor de Nederlandse visserijsector? Het nieuwe kennisdossier ‘Klimaatverandering’ van Vistikhetmaar (www.vistikhetmaar.nl) gaat in op deze vragen.
Het is steeds weer in het nieuws: het klimaat verandert. Dit is niet nieuw, want het klimaat is nooit hetzelfde geweest in de geschiedenis van de aarde. Het klimaat verandert door de eeuwen heen, bijvoorbeeld door veranderingen van zeestromen en continenten, inslagen van meteorieten, veranderende zonneactiviteit en veranderingen in broeikasgassen. Toch is er nu iets anders aan de hand. Het klimaat verandert veel sneller dan op basis van historische modellen en gegevens was verwacht.
Wat doet
klimaatverandering
met de zee?
Klimaatverandering heeft gevolgen voor de zee (en andersom ook), en door onderzoek hebben we een beeld van deze gevolgen. Als gevolg van klimaatverandering warmt de zee op, veranderen zoutgehaltes, wordt de zee zuurder, is er een vermindering van de hoeveelheid zuurstof in het water, veranderen oceaanstromen en verandert de hoeveelheid fytoplankton.
Wat doet
klimaatverandering
met de vis?
Deze veranderingen hebben uiteraard ook effect op het leven in zee. Deze veranderingen beïnvloeden dus ook de bestanden vis, schaal- en schelpdieren. Het leefgebied van vissen kan zich verplaatsen, de timing van bijvoorbeeld voortplanting en voedsel verandert en dieren sterven door zuurstoftekort.
Daarnaast kunnen veranderingen door klimaatverandering op de ene plek of tijdstip ook effect hebben op een andere plek of tijdstip. Zo is er bijvoorbeeld een koppeling tussen de groei van algen en de voortplanting van vissen. Als de voortplanting van vissen op een ander moment plaatsvindt maar de algengroei niet, dan kan dit tot problemen leiden. Een voorbeeld hiervan is de schol: schol is eerder gaan paaien, mede als gevolg van een toenemende watertemperatuur. Door eerder te paaien hebben de schollarven echter minder voedsel (algen) tot hun beschikking, omdat de algenproductie op dat moment nog niet is begonnen. Door een tekort aan voedsel gaan er vervolgens meer schollarven dood. Daarnaast groeien de schollarven minder goed en hierdoor zijn ze langer prooi voor andere dieren. De overleving kan hierdoor afnemen. Er komen minder kleine scholletjes aan in de kinderkamers en ze komen eerder in het jaar aan.
Wat betekent
klimaatverandering
voor de visserij?
De gevolgen van klimaatverandering op de zee en op de vis hebben ook consequenties voor de visserij. Zo komen er vaker stormen voor en deze nemen ook in kracht toe. Het verplaatsen van vissoorten zorgt ook voor allerlei uitdagingen voor de visserij.
Klimaatverandering kan je hele visserijbedrijf beïnvloeden en als visser kom je voor keuzes te staan. Je kunt er bijvoorbeeld voor kiezen om een verplaatsende soort achterna te gaan. Dan zal je verder moeten varen en langer op zee zijn om de gebruikelijke doelsoort te vangen. Langer op zee zijn geeft vervolgens uitdagingen voor je schip (zoals het al verder verwerken van de vis en verpakt invriezen) en je bemanning (voor veel vissers is zondag een rustdag). Een andere optie is dat je bijvoorbeeld overschakelt op nieuwe soorten in de Noordzee. In dat geval moet je goed kijken welke quota en licenties je nodig hebt hiervoor. Ook moet er een markt zijn voor deze nieuwe doelsoorten. Als je de vangst op de visafslag zet en er is niemand geïnteresseerd om het te kopen, dan schiet je daar niks mee op.
Wat als visser je keuze ook is, zorg dat je op de hoogte blijft van wat er verandert en wat voor uitdagingen en kansen deze veranderingen meebrengen.
Effect op visserijbeheer
Beleidsmakers moeten ook nadenken over de gevolgen van klimaatverandering en wat dit betekent voor het visserijbeheer. Een van de grote uitdagingen van het visserijbeheer is dat vissen zich verplaatsen en geen grenzen kennen. Als gevolg hiervan komen vangstrechten niet meer overeen met de verplaatsende visbestanden. Beslissingen zoals de quotaverdeling worden genomen met deze grenzen in gedachte. Door klimaatverandering kan het zijn dat die grenzen dus niet meer passend zijn. De beheergebieden veranderen niet mee, maar blijven al die tijd hetzelfde. De wetgeving voor deze grenzen is nog niet flexibel, wat na verloop van tijd voor problemen kan gaan zorgen.
Verder komen er ook nieuwe visgronden beschikbaar door klimaatverandering, bijvoorbeeld door het smelten van ijs rond de Noordpool. Er komt dan dus meer visgrond beschikbaar die aantrekkelijker kunnen zijn voor de commerciële visserij. Dit roept weer allerlei vragen op: Van wie zijn die wateren eigenlijk? En hoe worden deze nieuwe visgronden beheerd? Over welke landen worden de visrechten in dat gebied verdeeld? De meeste nieuwe visgronden vallen buiten de Exclusieve Economische Zones (EEZ) van de Arctische kuststaten (Canada, Denemarken, Noorwegen, de Verenigde Staten en Rusland) en zijn dus internationale wateren. Deze internationale wateren zijn voor iedereen toegankelijk.
Er is echter niet veel bekend over de visbestanden in dit gebied en er is ook geen visserijbeheer. Dit kan leiden tot conflicten. De Arctische kuststaten hebben daarom gezamenlijk een wetenschappelijk onderzoekprogramma opgezet en er is besloten om 2,8 miljoen vierkante kilometer van deze internationale Arctische wateren uit te sluiten voor visserij tot in ieder geval 2035. De overeenkomst verbiedt het vissen totdat er voldoende (wetenschappelijke) informatie is verzameld om visserijregels en quota vast te stellen.
Tot slot gaan niet alleen beleidsmakers, maar ook onderzoekers uit van grenzen. Voor sommige soorten, zoals schol en schelvis, zijn de grenzen en gebieden die wetenschappers aanhouden in het onderzoek ook veranderd. Dit komt, zoals we hierboven ook al konden lezen, doordat de visbestanden verplaatst zijn. Om goed in kaart te brengen welke vis nu waar zit en waar de vissen zich naartoe verplaatsen, zal het wetenschappelijke onderzoek ook flexibel moeten zijn. Er zal meer flexibiliteit moeten komen in de methodes en locaties van het onderzoek.
Meer weten of heb je vragen? Lees dan hier het hele kennisdossier: https://vistikhetmaar.nl/dossiers/klimaatverandering/ en volg Vistikhetmaar op Facebook, Instagram en Twitter (@Vistikhetmaar)!
