Garnalenvisserij aangevochten

HARLINGEN/DEN HAAG – Onzekerheid troef voor de garnalenvissers, terwijl de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland zojuist de subsidieregeling ‘Installaties voor lagere stikstofuitstoot’ heeft geopend. Een collectief van vijftien natuurorganisaties vecht namelijk gezamenlijk de garnalenvisserij aan. Ze zijn het niet eens met de gedoogbeschikking die het ministerie van LNV heeft afgegeven tot 1 oktober dit jaar. Voor de kustvissers is het glashelder: de natuur- milieuorganisaties willen hen van het water af hebben.

De natuurorganisaties willen dat er in Natura 2000-wateren gehandhaafd in plaats van gedoogd wordt. Met ingang van dit jaar liep de Wnb-natuurvergunning af om in Natura 2000-wateren op garnalen te mogen blijven vissen. Vanwege de langlopende en trage discussie rond stikstofberekeningen en ‘bestaand gebruik’ besloot het ministerie vorige maand de garnalenvisserij voor de duur van negen maanden te gedogen alvorens te moeten voldoen aan de nu geldende stikstofnormen.

RWS versus LNV

Eind vorig jaar werd ook duidelijk dat Rijkswaterstaat Noord-Nederland als beheerder op eigen houtje had besloten een review uit te laten voeren van de zogeheten Passende Beoordeling die bij de aanvraag van de garnalensector voor de nieuwe Wnb-vergunning was ingediend. Blijkbaar vertrouwt Rijkswaterstaat de collega’s van LNV niet; eerder stonden RWS en het ministerie van LNV ook al tegenover elkaar bij de vergunningverlening rond spieringvisserij bij de Afsluitdijk. In de Passende Beoordeling concluderen de opstellers Bert Keus (Agonus Fisheries Consultancy) en Zwanette Jager (ZiltWater Advies) dat het wetenschappelijke gezien buiten redelijke twijfel vaststaat dat de huidige garnalenvisserij geen significante effecten heeft op de natuurlijke kenmerken van de Natura 2000 gebieden, zoals Natura 2000-wetgeving dat vraagt.

De opdracht voor die review werd verstrekt aan de Waddenacademie. Om tijd te winnen nodigde de Waddenacademie een wetenschapsjournalist uit om vier wetenschappers van het NIOZ, Rijksuniversiteit Groningen, Tilburg University en het Vlaamse ILVO te interviewen en op basis daarvan een notitie te schrijven over de risico’s van de garnalenvisserij door bodemberoering, bijvangsten en stapeling van menselijke activiteiten voor de Waddenzeenatuur. 

Ensis en mosselbanken

De review werd vrijdag 13 januari door de Waddenacademie openbaar gemaakt. De uitkomst wordt door niemand echt verrassend genoemd omdat – zo verwoordt Keus - ,,de mening van de betrokken wetenschappers over de garnalenvisserij al lang bekend was. De review geeft deze mening weer.’’ 

Samengevat concluderen de geraadpleegde deskundigen dat er op verschillende punten wel twijfel bestaat over de gevolgen van garnalenvisserij in de Waddenzee. Als voorbeelden worden gewezen op de effecten van garnalenvisserij voor Ensis (mesheften), zeegras en mosselbanken. Mesheften zijn een invasieve exoot die mogelijk profiteert van bodemvisserij en visserij bevordert het herstel van zeegras niet. Volgens deze externe deskundigen moet er meer vanuit het voorzorgsprincipe worden gehandeld. 

Voor vissers als mannen van de praktijk is het klip en klaar dat alle activiteiten best gevolgen hebben, maar dat in de natuurlijke dynamiek met eb en vloed hun geringe handelen geen negatieve gevolgen kan hebben. Er wordt al eeuwenlang gevist, en pas eind vorige eeuw kwam er Natura 2000-wetgeving. De visserij heeft de Waddennatuur mede gevormd.

Natuurrecht

Mr.drs. Bert Keus vermoedt een één-tweetje tussen Rijkswaterstaat en de ngo’s om de visserij te beperken. Vrijdag verscheen de memo en datzelfde weekend melden de natuurorganisaties dat ze de gedoogbeschikking van LNV zullen aanvechten. ,,Het zijn nu echter vooral de betrokken wetenschappers die de visserij bewust in gevaar brengen. De Wet natuurbescherming zegt dat er geen gerede twijfel mag bestaan over het optreden van significante gevolgen. In onze PB wordt uitgelegd hoe het woord significant in het natuurrecht geïnterpreteerd wordt. Het moet gaan om wezenlijke gevolgen voor de staat van instandhouding. De natuurlijke kenmerken mogen niet worden aangetast. De wet zegt niet dat een vergunning uitsluitend verleend mag worden als hierdoor verbetering optreedt. Uit de review en uitlatingen in de pers blijkt echter dat de geraadpleegde wetenschappers vinden dat de visserij verder beperkt moet worden zodat er verbetering komt. Dat laatste is echter een politieke afweging en heeft weinig te maken met wetenschap. Ik meen dan ook dat deze discussie thuishoort in VISWAD-convenant zoals ook in het Beheerplan Waddenzee wordt aangegeven. In een beheerplan staat hoe met bestaande activiteiten wordt omgegaan en wanneer en hoe doelen bereikt kunnen worden. De vergunningverlening moet daar dan natuurlijk op aansluiten. Rijkswaterstaat wil nu in mijn ogen geen vergunning meer die nog aansluit op het bestaande beheerplan dat lopende een evaluatie nu net is verlengd. Men wil een vergunning voor garnalenvisserij die aansluit op een beheerplan dat nog niet is geschreven, een discussie die nog niet is gevoerd en een politieke afweging van wat haalbaar en betaalbaar is die nog niet is gemaakt. Hiermee is natuurlijk een enorme bestuurlijke chaos gecreëerd. LNV is de regie volledig kwijtgeraakt. Iedereen buitelt nu over elkaar heen. Wat echter erger is, is dat de stukken die nu onder tijdsdruk zijn geschreven van matige kwaliteit zijn en geen wetenschappelijke conclusies maar meningen bevatten. Hiermee wordt echter wel twijfel gezaaid over de PB waarmee de gedoogbeschikking onder vuur komt te liggen.’’

Wat willen ngo’s?

De gezamenlijke natuurorganisaties die het handhavingsverzoek indienen zijn: Waddenvereniging, Natuurmonumenten, Vogelbescherming Nederland, Sportvisserij Nederland, Het Groninger Landschap, It Fryske Gea, Stichting WAD, Stichting De Noordzee, Zuid Hollands Landschap, Het Zeeuwse Landschap, Natuur en Milieufederatie Zuid-Holland, Friese Milieu Federatie, Natuur en Milieufederatie Groningen, Landschap Noord-Holland en Greenpeace Nederland. Zij vinden de bewijzen zich opstapelen en het onacceptabel dat de overheid niet ingrijpt. ,,Op sommige plekken in de Natura2000-gebieden wordt zo intensief gevist dat de zeebodem wel 30 keer per jaar wordt omgewoeld. De constante verstoring is desastreus voor het bodemleven dat een essentieel onderdeel is van de ecosystemen onderwater. Daarnaast ontstaat er schade door bijvangsten: gemiddeld 60% van de vangst gaat - grotendeels dood - weer overboord. Door de permanente verstoring is de kwaliteit van de beschermde onderwaternatuur in slechte staat. Dan moet je niet gaan goochelen met gedoogconstructies voor een schadelijke activiteit waarvan steeds duidelijker wordt dat het natuurherstel in de weg zit. Dit wordt nog eens bevestigd door de wetenschappelijke review van de Passende Beoordeling Garnalenvisserij door de Waddenacademie. Alle seinen staan daarmee op rood voor LNV’’, aldus de ngo’s in een persverklaring.

In de afgelopen Wnb-vergunning had de garnalenvloot ruim 92.000 visuren in de Waddenzee. In discussie op social media noemt de Waddenvereniging dat aantal visuren niet duurzaam. Van dat aantal uren is vorig jaar overigens niet meer dan 87 procent benut. Van de bijna 121.000 vergunde visuren in de Noordzeekustzone heeft de garnalenvloot vorig jaar 74 procent benut.

Een van de geraadpleegde experts is Tjisse van der Heide, kustecoloog van het NIOZ en de Rijksuniversiteit Groningen. Van der Heide gaat een stap verder: ,,Garnalenvisserij heeft van alle bodemberoerende visserij het lichtste tuig. Omdat nu niet kan worden uitgesloten dat dit natuurschade kan veroorzaken, is het belangrijk om ook beter naar andere bodemberoerende visserij te kijken zoals platvis- en mosselvisserij.”

Het ministerie van LNV heeft halsoverkop vandaag, vrijdag 20 januari, een rondetafelbijeenkomst met alle betrokkenen gearrangeerd.

VERBAZING

Voorzitter Johan Nooitgedagt van de Nederlandse Vissersbond werd zondagavond door de nieuwe directeur van de Waddenvereniging geïnformeerd. Hij noemt de actie van de ngo’s een volslagen verrassing. ,,Ik verbaas me in hoge mate, en vraag ook aan de LNV-top hoe dit kan? Want we werken al lang samen in een Stuurgroep Toekomstperspectief Garnalenvisserij, waarin ook alle ngo’s zijn vertegenwoordigd. Met hen is de tekst van de Passende Beoordeling ook vooraf gedeeld, en daar is nooit commentaar op gekomen. Dat LNV de garnalenvisserij nu gedoogd, heeft puur te maken met het stikstofdossier. Niet voor wat betreft de ecologische aspecten, daar was geen discussie over binnen de Stuurgroep. Hier klopt iets niet. Deze hele actie is meer politiek bedrijven, dan op basis van wetenschap beleid maken’’, reageert Nooitgedagt.