Dagboek van een Visserman - 2022 - week 28

De garnalenvisserij van de laatste weken laat een vrij constant beeld zien. Het eerste anderhalf etmaal zijn de vangsten redelijk tot goed, waarna het de dagen daarna schrapen wordt. De garnalen worden kleiner en kleiner, zodat er van de bruto box die je naar boven haalt in de loop van de week steeds minder kisten of zakken in het visruim belanden.

Dat de garnalen kleiner worden, merk je ook aan de prijs. Doordat de verhouding van dikke en kleine garnalen aan het verschuiven is, is de gemiddelde prijs die de visserman ontvangt dalende. Ook het ziftselpercentage neemt gestaag toe. Verhalen over ziftselpercentages tussen 15% en 30% gaan al weer rond. Zelf merken we het ook: in week 27 hadden we een ziftselpercentage van 12%, terwijl het in de week ervoor nog geen 6% was.

Haaien

Dit kan echter ook zijn omdat we die week zonder zeeflap visten in verband met een onderzoek naar het voorkomen van de ruwe haai in de noordelijke kustwateren. Dit onderzoek vindt plaats op verzoek van de Nederlandse Elasmobranchen Vereniging in het kader van het Swimway project en wordt uitgevoerd door Wageningen Marine Research. Erwin Winter van WMR IJmuiden en Jena Edwards, PhD student van Wageningen Universiteit en gestationeerd bij het NIOZ op Texel, zijn gedurende dit onderzoek aan boord om de eventuele gevangen haaien te voorzien van merkjes en zenders.

Voor de maanden juni en juli hebben wij van RVO een ontheffing gekregen om zonder zeeflap te vissen, maar binnen Natura 2000-gebied, wat ons visgebied is, geldt deze ontheffing maar voor twee weken. Vissen zonder zeeflap is iets wat wij niet gewend zijn, dus is het voor ons een verrassing wat we zullen aantreffen in de box.

Iedere trek laat de opgehaalde vangst zien dat de zee beslist niet leeg is. Twijfel over de biodiversiteit in de Noord-Nederlandse kustwateren en over een eventuele lege zee wordt gelijk weerlegd als je in de opvangbak kijkt na het legen van de staarten.

Met de zeeflap bestaat de vangst uit 95 procent garnalen, met hier en daar wat klein spul: zwemkrabbetjes, spiering, sprot, bliek en soms wat kleine platvisjes. Maar wat we nu zagen toont een rijke zee, en tegelijk ook de effectiviteit van de zeeflap maar weer eens aan. Naast de garnalen en het kleine spul zaten er nu ook maatse tongen, rode poon, zeebaars, schar, bot, makreel en strandkrabben in de vangst. De doelsoort, de ruwe haai, liet het de eerste paar dagen flink afweten; alleen een hondshaai van 60 cm werd er gevangen. Echter, een collega, die de zeeflap kapot had door een stuk hout, ving wel enige haaien: een gevlekte gladde haai en twee ruwe haaien van respectievelijk 90 en 30 centimeter.

Blokkade

Deze visweek, week 27, begon anders dan dat we gepland hadden. Het was de bedoeling dat we om 00.00 maandag zouden vertrekken met de twee onderzoekers aan boord. Maar onder aanvoering van Tjeerd Visser (WL 39) en Johan Jeeninga (WR 126) besloten de vissers van Lauwersoog om maandagmorgen 4 juli de haven te blokkeren. Niet alleen om de boeren te steunen in hun protesten tegen het stikstofbeleid van de Nederlandse overheid, maar vooral ook om aandacht te vragen voor de nijpende situatie waarin de Nederlandse visserijvloot verkeert door hoge energieprijzen en de knellende stikstofregels voor de garnalenvissers. De actie begon al op zondagavond 23.00 uur met het sluiten van de visserijhaven, waarna maandagmorgen om 07.00 uur de gehele haven werd geblokkeerd. Omdat het in de verwachting lag dat heel Nederland maandag plat zou komen te liggen, kwamen de WMR-onderzoekers al op zondagavond richting Lauwersoog, om op de kotter te overnachten.

Ook uit andere visserijhavens kwamen berichten dat er actie gevoerd zou worden in de loop van maandag 4 juli. Veel eenheid binnen de vissersvloot dus, maar toch waren er enkelen die deze morgen het eigen belang verkozen en naar de visgronden vertrokken en/of daar bleven. Daaronder ook de HD 66 van EMK-bestuurslid en collega-dagboekschrijver Dirk Kraak, wat bij ons wel vragen opriep.

Op Lauwersoog verliep de actie rustig en zonder excessen, ook nadat de sluis en brug gestremd werden nadat de ZK 17 en ZK 18 onder de opgehaalde brug de motor stop zetten. De visserij toonde een ongekende saamhorigheid en ieder deed wat hij moest doen: liggen in de blokkade, de pers te woord staan, een persbericht maken en contact onderhouden met politie en gemeente. Al met al een geslaagde actie, waarbij de garnalenvisserij de problemen onder de aandacht kon brengen bij de aanwezige pers, maar ook bij de provincies en de visserijgemeenten.

Wat mij echter opviel bij de acties tegen het stikstofbeleid door de vissersschepen in de diverse havens is dat de visserijbonden weinig van zich lieten horen in woord en daad. Van de Vissersbond geen telefoontje, app of persbericht ter ondersteuning van de acties. Ook het weekjournaal van donderdag 7 juli maakte geen enkele melding van deze gebeurtenis en de aanleiding waarom deze actie is gevoerd.

Stikstof

Tijdens een goed bezochte vergadering van de afdelingen Harlingen en Lauwersoog/Zoutkamp van de Nederlandse Vissersbond op 24 juni was stikstof één van de agendapunten. Tijdens zo’n vergadering proef je weerstand en verzet tegen de aangekondigde maatregelen bij de aanwezige vissers, terwijl ik acceptatie en misschien enige gelatenheid bespeur bij de bestuurders.

De overheid geeft weinig ruimte tot discussie in dit stikstofverhaal. Maar ik vind dat er wel iets is aan te merken op het gehanteerde model, het tijdspad en de effecten van de maatregelen die door de visserij zullen moeten worden genomen. Ik blijf vinden dat organisaties zoals de NVB zich wel wat meer mogen profileren als belangenbehartigers voor de vissers en zich wel eens wat kritischer mogen opstellen tegen LNV, andere overheden en ngo’s die veel te theoretisch en te onwetend zijn hoe het er in de praktijk aan toe gaat.

Hoe kan het dat de kolen- en biomassacentrale van RWE in de Eemshaven, met een NOx uitstoot van 2.000.000 kilo in 2019, gewoon mag blijven produceren, terwijl Henk Buitjes met de ZK 37 in dezelfde omgeving de uitstoot van NOx moet beperken tot bijna 0? Een vraag waarop ik hoogstwaarschijnlijk geen bevredigend antwoord krijg van ambtenaren van LNV of Stikstof & Milieu, net als dat ze geen antwoord kunnen of willen geven op heel veel andere vragen en onduidelijkheden over stikstof.

Waar voor het einde van dit jaar wel duidelijkheid over moet komen is de nieuwe, noodzakelijke Wnb-vergunning voor de garnalenvisserij in Natura 2000-gebieden. De NVB heeft namens de gehele garnalensector een nieuwe Wnb-vergunning aangevraagd vanaf 1 januari 2023. Deze vergunning bestaat uit een ecologisch gedeelte, welke collectief is, maar ook uit een stikstofgedeelte, welke individueel is.

Het ecologische gedeelte is ongeveer gelijk aan de geldende vergunning, waarbij er enige wijzigingen zijn in collectieve visuren: Waddenzee en Noordzee iets minder en om de zuid iets meer visuren. Het stikstofgedeelte wordt echter bepaald door de stikstofuitstoot van de aanwezige motor en de daaraan gekoppelde visuren per gebied. Van iedere kotter komt er een theoretische berekening over de hoeveelheid uitgestoten stikstof in de huidige situatie en de hieraan gekoppelde uren. Eenzelfde berekening volgt bij installatie van een SCR-katalysator en bij aanschaf en plaatsing van een nieuwe stikstofarme motor (stage V/Tier III). Alles is berekend bij gebruik van normale gasolie.

Hoe het er allemaal uit komt te zien zal deze week (week 28) duidelijk worden. Want dan zullen de gegevens verstuurd worden naar de diverse kottereigenaren, is me verteld door Durk van Tuinen. Naar aanleiding van deze gegevens kan iedere kottereigenaar bepalen wat te doen om straks te kunnen blijven vissen zoals men gewend is.

Wat ik jammer vind is dat er geen rekening gehouden is met het gebruik van ChangeXL, een gasoliesoort die veel wordt gebruikt door de noordelijke visserijvloot en die een forse NOx reductie in de uitlaatgassen laat zien, waardoor er misschien minder kostbare reducerende maatregelen hoeven te worden genomen.

Als het geld bij de meeste visserijbedrijven tot aan de plinten klotste was het nemen van deze maatregelen geen punt van discussie, maar bijna ieder visserijbedrijf heeft het zwaar op dit moment. Een nieuwe schone motor kost 100.000 euro naar het schijnt en een SCR-katalysator komt inclusief installatie op een bedrag tussen 50.000 en 75.000 euro. Bedragen die de meeste visserlui niet op de plank hebben liggen. Medio september komt er subsidie beschikbaar voor een SCR-katalysator van 50%, terwijl er niets beschikbaar komt voor aanschaf van een nieuwe motor. 50% subsidie is echter voor veel vissers (waaronder ikzelf) niet voldoende om de benodigde investering te gaan doen.

“Pech”, was de eerste reactie van onze voorzitter Nooitgedagt tijdens de afdelingsvergadering. En daarna: “Het is niet eerlijk als je zonder investering in NOx-reductie in dezelfde gebieden mag vissen als vissers die wel hebben geïnvesteerd. Dus als je visgebied wordt ingeperkt door niet te investeren….”. Harde woorden van een vertegenwoordiger van ‘alle’ vissers. 

Maar na uitleg over afwachtende en afwijzende banken en financiële situaties van vissers, komt de voorzitter na enig nadenken met mogelijkheden om de subsidie van RVO aan te vullen. Naast subsidiemogelijkheden, zijn de afslagen van Lauwersoog, Den Oever en Den Helder bezig met een traject van voorfinanciering van de benodigde SCR-katalysatoren voor hun aanvoerders, om op deze manier een blijvende aanvoer van garnalen te kunnen garanderen.

MSC

Naast stikstof komt ook de MSC-certificering van de garnalenvisserij aan bod. Bijna alle vissers zijn erg kritisch over het steeds terugkerende gerommel met ziftsel, visuren, het ontbreken van track & trace van MSC- en niet-MSC garnalen en de gebrekkige controle en handhaving van het hele managementplan. Sinds de uitreiking van het MSC-certificaat in 2017 blijft het, net als in de aanloopperiode, rommelen. De controle en handhaving van de aangenomen maatregelen en ook het ontbreken van een gelijk speelveld tussen de diverse deelnemende landen blijft iedere keer aanleiding tot discussie.

Vanuit de NVB wordt aangeven dat controle en handhaving allemaal erg arbeidsintensief en moeilijk te bekostigen is. De aanwezige vissers geven daarop aan dat de garnalenhandel, verenigd in VEBEGA, best een forse duit in het zakje kan doen, omdat deze partij direct belang heeft bij het MSC-certificaat en dus ook bij het naleven van de MSC-afspraken, inclusief een vlekkeloze controle en handhaving. Ook het blijvende gesjoemel met kleine garnalen en het ontbreken van enige transparantie in de gescheiden weg die er moet zijn tussen MSC-garnalen en niet-MSC garnalen blijft zorgen voor ergernissen en een afnemend draagvlak voor MSC bij de vissers.

Al met al werden de aanwezige bestuurders met genoeg stof tot nadenken naar huis gestuurd door de noordelijke garnalenvissers. Het is natuurlijk altijd afwachten of er iets mee gedaan wordt, maar ik ga ervan uit dat het bij de visserijorganisaties nog gaat zoals het bedoeld is: van onderop besturen en in het belang van de leden.

Henk Buitjes, 

ZK 37