Afbeelding
Visserijnieuws

Wat we willen weten overde Oosterscheldekreeft

Algemeen

YERSEKE - In het Regiocentrum Yerseke van Wageningen Marine Research werken onderzoekers en de schelpdier- en visserijsector actief samen aan kennis en innovaties voor duurzaam gebruik van de Delta, kustwateren en de zee: kennis van en voor de regio Zeeland. Hierover is een convenant gesloten tussen wetenschap, bedrijfsleven, en regionale publieke organisaties. Het werk beslaat een scala aan onderwerpen, zoals het verbeteren van het kweekrendement van mosselen, off-bottom kweek van oesters, schelpdiersurveys, onderzoek naar biotoxines, en effecten van zandsuppleties op natuurwaarden en (schelpdier)visserij. Deze column zet regelmatig een activiteit van het Regiocentrum in de schijnwerpers. Deze keer het onderzoek naar kennisleemtes in de biologie van de Oosterscheldekreeft.

De laatste jaren ziet een groot deel van de vissers en duikers een dalende ontwikkeling in het kreeftenbestand van de Oosterschelde. Het is echter niet duidelijk hoe het kreeftenbestand in dit gebied zich precies ontwikkelt. Er is namelijk nog geen goede methode om het kreeftenbestand in de Oosterschelde te schatten.

In het project LobStAR werken vissers van de Vereniging van beroepsvissers op Oosterschelde, Westerschelde, Voordelta (OWV) en onderzoekers van Wageningen Marine Research (WMR) intensief samen aan het opzetten van een praktische, door de vissers uit te voeren methode om de ontwikkelingen in het kreeftenbestand te volgen. Voor een duurzame kreeftenvisserij in de Oosterschelde is het van belang om inzicht te krijgen in de bestandsgrootte en de visserijdruk. Hiervoor is informatie over de biologie van de Oosterscheldekreeft nodig, zoals groei, reproductie en sterfte. Deze kennis kan kreeftenvissers helpt bij het nemen van beslissingen met betrekking tot de planning en uitvoering van hun visserijactiviteiten. Het project wordt gefinancierd uit het EFMZV, het Europese Fonds voor Maritieme Zaken en Visserij.

Kennis nodig over groei, verspreiding en leefgebied

Met een literatuurstudie hebben we de wetenschappelijke kennis over de biologie en ecologie van de Oosterscheldekreeft op een rijtje gezet. Ook hebben we informatie van vissers gekregen. Op die manier hebben we antwoorden gevonden op vragen over deze soort. Zo kunnen we gericht nieuwe gegevens verzamelen en experimenten opzetten om oplossingen te vinden voor de ontbrekende kennis.

Kreeften spelen een belangrijke ecologische rol in de Oosterschelde. Het zijn echte alleseters, die de bodem schoonhouden, en zelf door zeehonden en haaien worden gegeten. Een groot deel van de levenscyclus van de kreeft is goed bestudeerd. Toch is er in de literatuur nog onduidelijkheid over een aantal ecologische details. Men weet bijvoorbeeld nog niet precies hoe kreeften in verschillende levensstadia gebruikmaken van hun leefomgeving en of ze migreren.

Daarom zijn in 2004 en 2005 kreeften in de Oosterschelde gemerkt met elastieken rondom de scharen. Daaruit bleek dat de Oosterscheldekreeft vrij plaatsgebonden lijkt te zijn; ze verlaten het gebied waar zij zich hebben gevestigd niet snel. De kreeften leken wel vanuit de dijkvoeten naar de geulen te bewegen om daar te foerageren. Deze verplaatsing naar de geulen leek vooral plaats te vinden na de verschaling (mei-juni), en vooral voor de grotere kreeften te gelden.

Kreeften merken

Daarnaast is er onduidelijkheid over het habitat en de verspreiding van hele jonge, nog maar net op de bodem levende, Oosterscheldekreeften. Dit komt doordat deze heel erg verscholen zitten en nauwelijks worden gevangen door de vissers.

Informatie over de verspreiding van kreeften in de Oosterschelde is belangrijk om inzicht te krijgen in de bestandsstructuur (het ‘bevolkingsregister’). Om veranderingen in de populatie te kunnen begrijpen, is informatie nodig over seizoensgebonden, geslachts- en leeftijdsgebonden verspreidingen. Deze informatie helpt om te kunnen voorspellen hoe de visserij de populatie in de Oosterschelde beïnvloedt.

Met merkexperimenten kunnen we de verspreiding en migratie van volwassen kreeften, en de groei en reproductie van mannelijke en vrouwelijke kreeften in kaart brengen. De gevangen kreeften krijgen een merkje, waarbij de locatie en de biometrische gegevens (lengte, geslacht) van de gemerkte en teruggevangen gemerkte kreeften worden genoteerd.

In 2021 hebben we samen met drie vissers al 348 kreeften gemerkt in hun visvakken op de Oosterschelde. Hiervan zijn er zover we weten zeventien terug gevangen en gemeld aan Wageningen Marine Research. We hopen dat in het kreeftenseizoen in 2022 meer gemerkte kreeften worden teruggevangen en gemeld. Ook gaan we in 2022 meer kreeften opmeten en merken en in het najaar proberen terug te vangen, om ook de verspreiding buiten het kreeftenseizoen in kaart te brengen.

Kreeftenhotel

Naast gegevens over het gedrag en de verspreiding van zowel jonge als volwassen kreeften is er nog andere informatie nodig voor het begrijpen van veranderingen in het kreeftenbestand. We weten nog te weinig over de leeftijd in relatie tot de lichaamsgrootte. De groei van kreeft kan jaarlijks verschillen. We weten nog weinig over de factoren die van invloed zijn op de groei van Oosterscheldekreeft. Watertemperatuur is de belangrijkste omgevingsfactor die een rol speelt bij de groei van kreeften. Het opstellen van groeimodellen specifiek voor de Oosterscheldekreeft biedt de mogelijkheid om de groei en ontwikkeling van de kreeften te voorspellen op basis van de watertemperatuur.

Om een groeimodel op te stellen hebben we gegevens nodig over de groei van mannelijke en vrouwelijke kreeften van verschillende groottes. Hiervoor zijn er sinds juni 2021 achttien kreeften ondergebracht in ons ‘kreeftenhotel’. Gemerkte mannelijke en vrouwelijke kreeften van verschillende groottes zijn in afzonderlijke bakken geplaatst met een doorstroom van vers water vanuit de Oosterschelde, voldoende schuilplekken en een continue voedselvoorziening van schelpdieren, krabben en vis. De kreeften worden nauwlettend in de gaten gehouden, waarbij wordt gekeken naar de groei (verschaling), watertemperatuur en de duurzaamheid van de merkjes die bij de kreeften worden geplaatst.

In 2022 gaan we ook in het laboratorium experimenten doen, om meer informatie te krijgen over wat de groei van kreeften beïnvloedt.

Eenvoudige bestandsschatting

Met de gegevens die we verzamelen met het merkjesonderzoek, in het kreeftenhotel en het laboratoriumonderzoek kunnen we een groeimodel opstellen. Voor een eenvoudige bestandsschatting zijn ook nog andere gegevens nodig. Daarom wordt in dit project samen met de OWV-vissers gewerkt aan het opzetten van een systeem om gedetailleerde gegevens over de vangstsamenstelling te verzamelen. Dit zal in een toekomstig artikel in Visserijnieuws aan bod komen.

Meer informatie?

Jildou Schotanus
Biologisch onderzoek/merk-experimenten
06-14109112

Nathalie Steins
Projectleider LobStAR
06-192 63336

Emailadres project: Lobstar.marine-research@wur.nl

H Half april werden de eerste kreeften van het seizoen 2022 van een merkje voorzien. Op de foto meet Wouter Suykerbuyk van WMR vooraf de kreeften op. Met deze merkexperimenten en het terugvangen kan de verspreiding en migratie van volwassen kreeften, en de groei en reproductie van mannelijke en vrouwelijke kreeften in kaart worden gebracht.
Afbeelding
Afbeelding