Duurzaamheidstraining moet in visserijopleiding

IJMUIDEN - Met ‘Catching the Potential’ probeert ProSea samen met haar projectpartners een Europese standaard voor duurzaamheidstraining voor vissers te ontwikkelen, die dan opgenomen moet worden in de internationale trainingseisen. Momenteel is er elders nauwelijks aandacht voor de vraagstukken die in de cursus ‘Vissen met toekomst’ van ProSea aan de orde komen. In het kader van dit project kwam op donderdag 4 en vrijdag 5 november in IJmuiden een internationaal gezelschap bijeen van partijen die zich bezighouden met het trainen van vissers/zeevarenden. Tim Haasnoot van ProSea doet verslag.

,,De bijeenkomst had als doelstellingen: het opbouwen van een netwerk rondom het trainen van vissers, het bespreken van de vorderingen in het project ‘Catching the Potential’ en het uitwisselen van kennis en ervaring rondom het trainen van vissers. Nederlandse visserijstudenten krijgen duurzaamheidstraining in de vorm van de cursus ‘Vissen met Toekomst’, maar het behandelen van deze cursusinhoud is verre van gemeengoed in de opleiding van vissers buiten Nederland. Wij zijn ervan overtuigd dat goed opgeleide maritieme professionals het verschil kunnen maken in het bereiken van duurzaamheids- en veiligheidsdoelstellingen.

In IJmuiden waren allerlei partijen vertegenwoordigd die zich bezighouden met het trainen van vissers. Namens het Nederlandse onderwijs waren ROC Friese Poort Urk, STC Stellendam, STC Katwijk, ROC Kop van Noord-Holland, het Nova College en de SVO-vakopleiding vertegenwoordigd. Verder namen projectpartners van ‘Catching the Potential’ deel aan de bijeenkomst: ProSea, de Pelagic Freezer-trawler Association (PFA), de visserijbelangenkoepel Europêche, het Ierse instituut BIM, maritiem instituut CETMAT (Spanje), de Duitse school voor beroepsonderwijs BBZ en de maritieme trainingscentra Novikontas (Letland), Enaleia (Griekenland) en CEFCM (Frankrijk).

En naast bovenstaande partijen waren de FAO (Voedsel- en landbouworganisatie van de Verenigde Naties), KIMO, Fishing into the Future (Verenigd Koninkrijk), Mater (Baskenland, Spanje) en AZTI (Baskenland, Spanje) vertegenwoordigd.

Uitdagingen

De donderdag stond vooral in het teken van kennismaken en het uitwisselen van kennis en ervaringen. Al snel werd duidelijk dat het trainen van vissers per land verschillend geregeld is. In Nederland hebben we een echte visserijopleiding, en ook in België (Mercator Instituut) en in Duitsland, maar in vrijwel alle andere Europese landen is dat niet het geval. Om te mogen vissen dien je een aantal verplichte trainingen te volgen (bijvoorbeeld de basisveiligheidstraining), maar de trainingseisen, vorm, duur en inhoud verschillen nogal eens per lidstaat.

Gedurende de workshops werd ook duidelijk dat de uitdagingen waarmee men te kampen heeft bij het trainen van vissers in grote lijnen overeenkomen. Ook in andere landen is het moeilijk om mensen aan te trekken om in de visserij te werken. Communicatie werd aangedragen als een belangrijk aandachtspunt, want de visserijsector heeft een imagoprobleem en het is moeilijk om mensen over de sector te informeren. Daarnaast zoekt de visserij zelf ook te weinig toenadering tot andere partijen om ze te informeren en betrekken.

Men ziet voldoende uitdagingen. Zo zijn vissers vooral gericht op het vissen zelf en is het soms moeilijk om ze het belang van kennis en vaardigheden in te laten zien als die niet direct de visserijactiviteit zelf aangaan. Het kan een groot verschil maken als iemand met kennis en ervaring uit de praktijk het verhaal kan vertellen. Daarnaast is het met name voor actieve vissers lastig om een training te volgen, want ze zitten vaak op zee en als ze thuisblijven voor het volgen van een training lopen ze direct inkomen mis.

Uiteindelijk waren alle partijen het erover eens dat het belangrijk is om vissers en visserijstudenten actief te betrekken bij het trainen. Die hebben genoeg ideeën en moeten ook goed nadenken over hun toekomst in de sector. Een bredere kijk op het visserijvak is dan gewenst; naast kennis en kunde over bijvoorbeeld veiligheid en navigatie zou er ook aandacht moeten zijn voor mariene ecologie, ondernemerschap, communicatie en visserijbeheer. Hierbij ligt er een enorme uitdaging om de trainingseisen te harmoniseren en te zorgen dat vissers binnen de EU eenzelfde basis kennen. Binnen het project ‘Catching the Potential’ is hiermee een eerste stap gezet en het opgestarte netwerk kan hier hopelijk een goede rol in spelen.

Fishing into the future

Na afloop van de workshops vond er een panelsessie plaats, waarbij Cor Blonk (PFA), Daniel Voces (Europêche) en Raymon van Anrooy (FAO) ingingen op vragen vanuit de deelnemers en hun kijk gaven op het trainen van vissers. Een belangrijke conclusie vanuit dit panel is dat er onvoldoende aandacht is binnen het beleid voor het trainen en opleiden van vissers, zowel binnen als buiten Europa.

Visserij valt vaak tussen verschillende departementen en soms tussen wal en schip; op EU-niveau tussen DG Maritieme Zaken en Visserij (wet- en regelgeving rond natuur en visserij), DG Mobiliteit en Vervoer (wet- en regelgeving rond bemanningszaken) en DG Werkgelegenheid, Sociale zaken en Inclusie (wet- en regelgeving rond sociale zaken).

In de avond volgde een gastlezing vanuit KIMO over de ervaringen met het Fishing for Litter-programma en de positieve bijdrage die de visserijsector hierbij heeft geleverd. Deelnemers waren onder de indruk en men was nieuwsgierig naar wat vissers drijft om zich hier belangeloos voor in te zetten. Volgens Mike Mannaart van KIMO zitten vissers er ook niet op te wachten om iedere week hetzelfde afval op te vissen, levert het veel positieve publiciteit op en zien vissers de visgronden schoner worden.

‘Fishing into the Future’ is een initiatief uit het Verenigd Koninkrijk om vissers, onderzoekers en visserijbeheerders met elkaar in gesprek te laten gaan, om zo van elkaar te leren en gezamenlijk te kunnen werken aan een duurzame visserij. ‘Fishing into the Future’ vindt dat vissers een actieve rol moeten krijgen in het onderzoek en in het beheer van de visserij. In de trainingen voegt men de daad bij het woord door vissers zelf verantwoordelijk te maken voor het opzetten en uitvoeren van het trainingsprogramma. In totaal zijn er al zeven verschillende trainingen georganiseerd vanuit ‘Fishing into the Future’ en men hoopt dit weer op te pakken zodra corona dit toestaat.

Visafslag

Op de tweede dag werd een bezoek gebracht aan visafslag IJmuiden. Vishandelaar Nico Waasdorp gaf een rondleiding en vertelde over het Nederlandse veilsysteem. Ook werd een aanvoerder, de GO 22, met een bezoek vereerd. De deelnemers waren erg nieuwsgierig naar de boomkorvisserij, het werkritme aan boord en de uitdagingen waarmee de Nederlandse boomkorvloot heeft te kampen.

Na het ontbijt in het hotel stond de ochtend in het teken van het doorlopen van de cursus ‘Vissen met Toekomst’. Aan de hand van een spel werd het belang van gemeenschappelijk beheer van visbestanden op een inzichtelijke manier worden duidelijk gemaakt, en met een bordspel werd het proces van bestandschatting tot TAC inzichtelijk gemaakt.

Tot slot was het de beurt aan Ierse, Franse en Letse trainers/docenten om hun eerste ervaringen binnen dit project te delen, want al deze landen zijn al bezocht binnen het project en zijn in een vergevorderd stadium om de eerste pilotcursus uit te voeren. Alle partijen streepten vooral het belang aan van een breed netwerk. Zo is het belangrijk om overheid, wetenschap, ngo’s, het onderwijs en de sector actief te betrekken bij het vormgeven en uitvoeren van de cursus. Alle partijen kunnen inhoudelijk bijdragen aan de inhoud van de duurzaamheidstraining en een breed netwerk vergroot ook de kans op continuering van de training na afloop van het project.

Al met al was het een geslaagde bijeenkomst en vormt dit netwerk een belangrijke spil in het inbedden van een duurzaamheidstraining in de opleiding van vissers binnen de EU. Er zijn binnen het project grote stappen gezet om de inhoud van de duurzaamheidscursus opgenomen te krijgen binnen de STCW-F code, het verdrag waarin onder andere de internationale minimum trainingseisen voor vissers zijn vastgelegd. Aan de hand van de pilotcursussen in de verschillende EU-landen zal hopelijk ook een Europese standaard kunnen worden opgesteld om de implementatie van de STCW-F code kracht bij te zetten.’’

Meer weten over het ‘Catching the Potential’ en op de hoogte blijven van de laatste ontwikkelingen? Ga dan naar https://catchingthepotential.eu/, en volg Catching the Potential via de nieuwsbrief en op LinkedIn (@Catching The Potential).

Duitsland, Griekenland, Letland
Visserijonderwijs over de grens

Nederland kent meerdere ‘traditionele’ visserijscholen. Dat is elders in de EU geen gemeengoed. 

Oosterbuur Duitsland doet het met één ‘Fischereischule’ voor de zeevisvaart, als onderdeel van een grote school voor beroepsonderwijs BBZ am NOK, gevestigd in Rendsburg in het hoge noorden van het land. Docent Karsten Zumholz: ,,Er zijn verder nog enkele hogescholen waar vissers ‘high-level’ nautische certificaten kunnen halen, en in zuid-Duitsland zijn drie scholen die zoetwatervissers opleiden.’’

Zumholz heeft per jaar zo’n vijftig visserijstudenten. Volgens hem is er op de Duitse visserijvloot momenteel geen tekort aan bemanningsleden.

Dat tekort is er wel in Griekenland, met name omdat de kleinschalige visserij niet meer zo floreert. Het was een belangrijke reden voor medeoprichter en directeur Lefteris Arapakis, afkomstig uit een visserijfamilie, om in 2016 te starten met de eerste visserijschool van Griekenland: Enaleia. Het hoofdkwartier is gevestigd in Piraeus, en de activiteiten zijn uitgebreid over 28 locaties in Griekenland en Italië. Bij hun Mediterranean Cleanup-project (een soort Fishing for Litter) zijn meer dan duizend vissers betrokken.

Griekenland heeft een enorme vloot van kleine bootjes. De visserijvaardigheden gaan traditioneel over van vader op zoon. Manager Nikos Therapos van Enaleia: ,,Wij willen banen creëren door onderwijs in duurzame visserijtechnieken en ook in alternatieven voor de vissers, zoals varen met toeristen. Zo hebben we al honderden werklozen aan banen geholpen. Onze deelname aan Catching the Potential geeft ons de mogelijkheid ons visserijonderwijs te verrijken met nieuwe inhoud, toegespitst op een duurzame toekomst.’’

Projectmanager Ainars Rukkalns van Novikontas uit Letland is zelf zeevarende geweest, op een vrachtvaarder. In die hoedanigheid kwam hij regelmatig in de haven van Rotterdam. In Letland zijn wel meerdere algemene maritieme opleidingen maar geen specifieke visserijopleidingen. ,,De visserijsector van Letland is klein en het gaat vooral om kleinschalige kust- en zoetwatervisserij. Vissers krijgen een algemene opleiding als zeevarende en moeten eventuele benodigde specifieke visserijvaardigheden aan boord leren.’’

Dat gezegd hebbende; het moderne en zeer goed geoutilleerde Novikontas Maritime College in Riga is een groot trainingscentrum voor zeevarenden en werknemers in de offshore en energiesector, met 35 fulltime en 350 parttime trainers en gemiddeld zo’n 12.000 deelnemers per jaar aan de honderd verschillende opleidingen, trainingen en cursussen. Omdat er veel internationale cursisten zijn is alles Engelstalig.

Volgens Ainars gaan in Letland de meeste studenten na hun maritieme opleiding naar de koopvaardijvloot. Het harde werk in de visserij trekt beduidend minder, met als gevolg dat in Letland de meeste schippers op Letse vissersschepen al ver over de vijftig zijn.

Enthousiast

Een verkorte versie van de cursus Vissen met Toekomst is vorige week in Griekenland getest, en de deelnemers (volwassen vissers) waren enthousiast. Corona rijdt het project in de wielen; een geplande test volgende maand in Letland is uitgesteld. Op de Duitse school was dit jaar nog geen ruimte voor de cursus, volgend jaar wellicht wel.