Veranderingen voor de Grevelingenvisserij

YERSEKE - In het Regiocentrum Yerseke van Wageningen Marine Research werken onderzoekers en de schelpdier- en visserijsector samen aan kennis en innovaties voor duurzaam gebruik van de Delta, kustwateren en de zee: kennis van en voor de regio Zeeland. Hierover is een convenant gesloten tussen wetenschap, bedrijfsleven en regionale publieke organisaties. Het werk beslaat een scala aan onderwerpen, zoals verbeteren van het kweekrendement van mosselen, off-bottom kweek van oesters, schelpdiersurveys, onderzoek naar biotoxines, en effecten van zandsuppleties op natuurwaarden en (schelpdier)visserij. Deze column zet de activiteiten van het Regiocentrum in de schijnwerper. Student Douwe Boerstra onderzocht de ontwikkelingen binnen de visserij en schelpdierkweek in het Grevelingenmeer.

Het Grevelingenmeer kampt al jaren met een verslechterde waterkwaliteit en zuurstofloosheid in diepere delen van het meer. Gebrek aan getijdeverschil, met stilstaand water als gevolg, wordt als oorzaak gezien.

Het project Getij Grevelingen, waarbij in 2025~2027 het getijdeverschil in gedempte vorm (40 centimeter) wordt hersteld, is opgezet met als doel de zuurstofloosheid tegen te gaan en de waterkwaliteit te verbeteren. Een dergelijke ingreep heeft veranderingen tot gevolg, voor zowel de ecologische draagkracht van het meer als voor de vissers en schelpdierkwekers in het gebied. Zij moeten hun bedrijfsvoering aanpassen aan een systeem dat beweegt in plaats van stilstaat. Veranderingen zullen ook gaan plaatsvinden voor sportvissers, beheerders en beleidsmakers.

Voor het onderzoeken van de impact en het anticiperen op mogelijke veranderingen voor (sport)visserij en schelpdier-kweek, is een actueel overzicht van deze sectoren in de Grevelingen nodig. Hiervoor zijn interviews met twaalf partijen gehouden die gezamenlijk zowel de vissectoren in de Grevelingen als de relevante beleidsmakers en beheerders vertegenwoordigen. Tijdens de interviews zijn naast de huidige visserijactiviteiten ook mogelijke kansen en bedreigingen voor het gebied, opvattingen over een duurzame Grevelingen en mogelijke beheersmaatregelen besproken. Dit artikel doet een greep uit de onderzoeksresultaten.

Overzicht visserij en schelpdierkweek

De Beroepsvereniging Grevelingenvissers bestaat uit zes bedrijven, die zeven visrechten verdeeld hebben voor de vaste vistuigen visserij op paling en kreeft. Deze bedrijven vissen in visvakken verdeeld over de gehele Grevelingen, met uitzondering van het gebied Grijsoord, waar alleen vijf van de zes bedrijven vissen onder de naam Firma Grijsoord. Hiernaast wordt er door leden van de Beroepsvereniging op tien hectare naast de Brouwersdam geëxperimenteerd met het invangen van mosselzaad en mosselhangcultuur.

22 bedrijven hebben huurovereenkomsten voor in totaal 550 hectare aan oesterpercelen in de Grevelingen waarop Japanse en platte oesters worden gekweekt. Sportvisserij vindt door de sterk verslechterde schubvisbestanden bijna niet meer plaats in de Grevelingen.

Kansen en bedreigingen

De geïnterviewde partijen zien met het terugkeren van (gedempt) getij volop kansen voor ecologisch herstel en visserij-initiatieven in de Grevelingen, op zowel korte (voor komst getij) als lange (na komst getij) termijn. De meest benoemde kansen gaan over uitbreidingen van de huidige visserij en schelpdierkweekactiviteiten en het starten van visserijen op nieuwe soorten. De Filipijnse tapijtschelp is het meest besproken voorbeeld van zo’n nieuwe soort.

Naast kansen worden er ook veel bedreigingen gezien. Concurrentie en ruimteverdeling bij het verdelen van de rechten voor het benutten van nieuwe kansen worden als grootste bedreiging genoemd voor de gebruikers. Ook zijn sommige partijen bevreesd dat als men te snel mogelijke nieuwe kansen (zoals de tapijtschelp) gaat benutten, zonder duidelijkheid over het effect daarvan op het systeem, er meer kwaad dan goed gedaan zal worden.

Duurzaamheid

In de visies van de partijen over een duurzame Grevelingen met visserij, komen verschillende thema’s naar voren. Zo vinden vooral de vissers en kwekers dat visserij en schelpdierkweek in de Grevelingen in de huidige vorm al duurzaam is. Bijna alle partijen geven aan dat om te kunnen spreken van een duurzame Grevelingen, de draagkracht en algemene gesteldheid van het systeem van het meer op orde en in balans moet zijn. Ook cumulatieve effecten moeten hierin meegenomen zijn.

Als het systeem eenmaal op orde is, kan er volgens belanghebbenden pas over duurzame visserij gesproken worden als bij visserijbeleid uitgegaan wordt van bestandsoverwegingen en vangstgegevens, zodat de activiteiten niet schadelijk zijn voor de natuur. Volgens de partijen zijn niet alleen aspecten die de natuur belasten of benutten een voorwaarde van duurzaamheid, maar moet er ook gekeken worden naar de sociale en maatschappelijke kant.

Beheermaatregelen

De verschillende belanghebbenden stellen ook beheermaatregelen voor om benoemde kansen en een duurzame Grevelingen te realiseren en bedreigingen af te wenden. Zo wordt voorgesteld dat ter verbetering van de waterkwaliteit in de Grevelingen dat, naast het terugbrengen van getijdeverschil aan de westkant van het meer, er aan de oostzijde weer een verbinding wordt gemaakt met de grote rivieren. Zo kan een toestroom van zoet water aan het systeem worden toegevoegd. Ook zijn er voorstellen gedaan voor een nieuwe gecentraliseerde manier van uitgeven van vergunningen en huurovereenkomsten. Daarnaast wordt benadrukt dat men eerst de draagkracht van het meer moet vaststellen en de waterkwaliteit moet verbeteren, voordat er vergunningen of huurovereenkomsten worden uitgegeven voor extra of nieuwe visserij- en schelpdierkweekmogelijkheden.

Een aanpak die door belanghebbenden wordt voorgesteld om een duurzame Grevelingen en Grevelingenvisserij te realiseren bestaat uit samenwerking. Samenwerken, respect en eerlijkheid zijn drie thema’s die in de interviews naar voren komen. Als alle belanghebbenden samenwerken en vertrouwen in elkaar opbouwen, zal er volgens belanghebbenden gemakkelijker informatie over bestanden en vangstgegevens worden gedeeld, en kunnen meer kansen worden gerealiseerd en bedreigingen worden voorkomen.

Wanneer op een gepaste manier rekening wordt gehouden met de kansen en bedreigingen door het invoeren van de juiste beheersmaatregelen, zijn de geïnterviewde partijen hoopvol voor een gezonde en productieve toekomst van de vaste vistuigen visserij, schelpdierkweek en sportvisserij in de Grevelingen.

Meer informatie

Douwe Boerstra,

douwe.boerstra@wur.nl /

Nathalie Steins:

nathalie.steins@wur.nl